سوره مریم آیه 70
(70) ثُمَّ لَنَحْنُ أَعْلَمُ بِالَّذِینَ هُمْ أَوْلَی بِهَا صِلِیّاً
آنگاه ما می دانیم چه کسانی از آنها برای سوختن در دوزخ سزاوارترند.
نکته ها:
کلمه ی «شیعة»، هم به معنای پیروان شخص است و هم گروهی که بر مسلکی اتفاق نمایند. «عِتیّا» به معنای تمرّد و سرکشی است. «صِلیّا» به معنای روشن کردن آتش، سوزاندن با آتش و ورود در آتش است.
پیام ها:
1- گناهکاران در قیامت از هم جدا و طبقه بندی می شوند. (لننزعنّ من کلّ شیعة...) (کسانی که در برابر خدای رحمان بیشتر طغیان کنند، حساب و عذاب خاص و شدیدتری خواهند داشت.)
2- خلافکاران سه گروه اند: گروهی که شخصاً خلاف می کنند، گروهی که وسیله و واسطه ی انجام خلاف دیگران می شوند.و افرادی که به تخلّف دیگران راضی اند. بدیهی است که گناه و کیفر هر یک از سه گروه مذکور تفاوت دارد. (ایّهم اشد ...)
3- با اینکه خداوند سرچشمه ی همه ی رحمت هاست، ولی انسان در برابر او گردنکش است. (علی الرحمن عتیّا)
4- عذاب دوزخ دارای نظامی حساب شده و دقیق است و علم خداوند ضامن آن دقّت و تفکیک است. (ثم لننزعنّ... ایّهم اشدّ... لنحن اعلم...)
5 - جهنّم، طبقات ودرکات مختلفی دارد ونسبت به شدّت وضعف گناه، تفاوت خواهد داشت ومراتب استحقاق هر یک بر خدا پوشیده نیست. (لنحن اعلم)
سوره مریم آیه 71
(71) وَإِن مِّنکُمْ إِلَّا وَارِدُهَا کَانَ عَلَی رَبِّکَ حَتْماً مَّقْضِیّاً
و هیچ کس از شما نیست مگر آنکه وارد دوزخ می شود، (و این ورود شما) از جانب پروردگارت حکمی قطعی است.
نکته ها:
در تفسیر طبری آمده است: روزی عبدالله بن رواحه در حال بیماری می گریست، همسرش نیز با دیدن او به گریه افتاد. عبدالله پرسید: تو چرا اشک می ریزی؟ گفت: به خاطر گریه ی تو. عبدالله گفت: ولی من به خاطر این سخن خدای متعال می گریم که فرمود: «ان منکم الا واردها» ورود ما به دوزخ قطعی است، امّا من نمی دانم از آن نجات می یابم یا خیر؟
این آیه باید در کنار آیات و روایاتی که مربوط به صراط است معنا شود، چون صراط پلی است که بر روی دوزخ کشیده شده است و همه ی مردم از روی آن عبور می کنند، بعضی تند و بعضی کُند و بعضی به دوزخ می افتند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: روز قیامت، همه ی انسان ها (چه خوب و چه بد) وارد جهنّم می شوند، ولی آتش به مؤمنین زیانی نمی رساند، همچون حضرت ابراهیم که آتش بر او سرد شد. بنابراین آیه ی مورد بحث که ورود همگان را به دوزخ حتمی می داند، با آیاتی که می گوید: مؤمنین از دوزخ دورند**(اولئک عنها مبعدون) مؤمنان از آتش دوزخ دور نگاهداشته می شوند. انبیاء، 101.
(و هم من فزع یومئذ آمنون) نیکوکاران از وحشت قیامت در امانند. نمل، 89.
(لایسمعون حسیسها) مؤمنان صالح، صدای آتش دوزخ را نمی شنوند. انبیاء، 102.*** منافاتی ندارد. زیرا از سویی وارد دوزخ می شوند، و از سوی دیگر با لطف خداوند آسیبی نمی بینند.
البتّه ممکن است بگوییم که ورود به معنای عبور است، نه داخل شدن. چنانکه در مورد حضرت موسی علیه السلام آمده است (ورد ماء مَدین) یعنی به کنار آب شهر مَدین وارد شد، نه آنکه داخل آب شد.**امام صادق علیه السلام فرمودند: آیا نشینیده ای شخصی که می گوید: بر آب فلان طایفه وارد شدم، مرادش رسیدن به آب است، نه دخول در آب. تفسیر نورالثقلین.*** یا آنکه بگوییم: مراد از کلمه ی (منکم) در آیه ی مورد بحث، گروه هایی هستند که در آیات قبل ذکر شده اند، یعنی طرفداران شیطان. و مراد از نجات متّقین، نجات کسانی است که از کفر و شرک نجات یافته اند. یعنی همه ی هواداران شیطان وارد دوزخ می شوند، امّا کفّار و مشرکین در آنجا باقی می مانند و لکن گناهکارانی که به شرک و کفر آلوده نبوده اند، ولی فاسق بوده اند سرانجام آزاد می شوند.
پیام ها:
1- قیامت و مراحل آن، حساب شده ودقیق است. (لنحشرنّهم... لننزعنّ... ان منکم الا واردها)
2- خدا دارای سنّت ها وبرنامه های قطعی وحتمی است. (کان علی ربّک حتماًمقضیّا)
سوره مریم آیه 72
(72) ثُمَّ نُنَجِّی الَّذِینَ اتَّقَواْ وَّنَذَرُ الظَّلِمِینَ فِیهَا جِثِیّاً
سپس اهل تقوا را (از دوزخ) نجات می دهیم و ستمکاران را (در حالی که از ضعف و ذلّت) به زانو درآمده (اند) در آن رها می کنیم.
نکته ها:
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند: همه ی مردم وارد آتش می شوند، آنگاه به میزان اعمالشان از آن خارج می گردند؛ گروهی مثل برق، گروهی مثل باد، گروهی مانند اسب، گروهی مانند دویدن مرد و گروهی مثل راه رفتن عادّی از آتش خارج می شوند.**تفسیر نورالثقلین.***
پیام ها:
1- دوزخ گذرگاه تقواپیشگان و اقامتگاه ستمکاران است. (ان منکم الاّ واردها... ثم ننجّی الّذین اتّقوا)
2- تقوا، یگانه راه نجات از دوزخ است. (ثم ننجّی الّذین اتّقوا)
3- انسان بی تقوا ظالم است. (و نذر الظالمین)
4- ستمگران مستحقّ تحقیر می باشند. (نذر الظالمین) (این جمله در موردی بکار می رود که چیزی را از روی حقارت و پستی رهایش کنند)