سوره مریم آیه 67
(67) أَوَلَا یَذْکُرُ الْإِنسَنُ أَنَّا خَلَقْنَهُ مِن قَبْلُ وَلَمْ یَکُ شَیْئاً
آیا انسان (در زنده شدن دوباره ی خود شک دارد؟ و) به یاد نمی آورد که ما او را پیش از این آفریده ایم، در حالی که چیزی نبود؟
نکته ها:
این آیه شبیه آیات 78 و 79 سوره ی یس است که شخصی با آوردن استخوانی پوسیده و خرد کردن آن مقابل پیامبر صلی الله علیه و آله ، با پیامبر به بحث و گفتگو پرداخت و گفت: کیست که استخوان های پوسیده را زنده کند؟ خداوند در پاسخ فرمود: (ای پیامبر!) بگو: همان کسی که اوّل آفرید، پس از مرگ هم زنده می کند، و او همه چیز را می داند. (وضرب لنا مثلاً و نسی خلقه قال من یحیی العظام و هی رمیم . قل یحیها الذی انشأها اوّل مرّة و هو بکلّ خلق علیم)
از امام صادق علیه السلام درباره (خلقناه من قبل و لم یک شیئاً) سؤال شد، حضرت فرمودند: یعنی نه در مرحله ی تقدیر و نه در مرحله تکوین هیچ چیز نبود. راوی حدیث درباره ی (لم یکن شیئاً مذکورا)**انسان، 1.*** پرسید، حضرت فرمودند: یعنی مقدّر بود، ولی نامی از آن در میان نبود.**کافی، ج 1، ص 147. ***بنابراین، این دو آیه از دو مرحله ی پیش از آفرینش انسان سخن می گوید.
در حدیث دیگری نیز امام باقر علیه السلام در مورد (من قبل) فرمودند: نه در کتاب و نه در علم سخنی از او نبود.**بحار، ج 5، ص 84.***
پیام ها:
1- باور نداشتن معاد، راه توجیه گناه وفرار از عبادت است. (فاعبده و اصطبر لعبادته... یقول الانسان...)
2- تعجّب از معاد وزنده شدن دوباره، مربوط به یک زمان و یک گروه خاص از انسان ها نیست. (یقول الانسان)
3- معاد، جسمانی است. (اُخرج) یعنی خارج شدن جسم از زمین.
4- معاد، قهری واجباری است. (اُخرج) یعنی خروج قهری وبدون اختیار.
5 - تردید در معاد با توجّه به آفرینش ابتدائی خود، شگفت آور است. (أولایذکر)
6- توجّه انسان به اینکه اوّل نبوده و بعداً خلق شده است، برای قبول معاد کافی است. (اولا یذکر الانسان...)
7- منکران معاد، برای عقیده ی خود دلیلی ندارند و تنها قیامت را بعید می دانند، ولی قرآن با دلیل سخن می گوید. (خلقناه من قبل)
8 - آفرینش انسان از عدم، بسیار پیچیده تر و به ظاهر مشکل تر از آفرینش مجدّد انسان پس از مرگ است. (خلقناه... و لم یک شیئا)
سوره مریم آیه 68
(68) فَوَرَبِّکَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَالشَّیَطِینَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِیّاً
پس به پروردگارت سوگند که ما همه آنهارا با شیاطین محشور خواهیم کرد، سپس در حالی که به زانو درآمده اند، گرداگرد جهنّم حاضر خواهیم نمود.
نکته ها:
کلمه ی «جِثیّا» یا جمع «جاثی» به کسی گفته می شود که برای محاکمه بر زانو نشسته است یا از «جَثوة» به معنای سنگ و خاک متراکم است. یعنی بدترین نوع نشستن.
خداوند در بیشتر موارد در قرآن به مخلوقاتش سوگند یاد کرده، ولی در باره ی قیامت، به ذات مقّدس خودش قسم خورده است.**تفسیر اطیب البیان. ***(فوربّک)
پیام ها:
1- هشدارهای قیامت را جدّی بگیریم. حشرِ در قیامت قطعی است. (فوربّک)
2- خداوند پیامبرش را در برابر کفّاری که معاد را نمی پذیرند، دلجویی می دهد. (فوربّک لنحشرنهم)
3- شیطان در کفرورزی انسان، همدوش اوست. (لنحشرنّهم و الشیاطین)
(محشور شدن انسان ها وشیاطین در قیامت در کنار هم، بر اساس هم فکری و هم سنخی و همکاری آنان است.)
4- حضور در کنار جهنّم، نوعی ترس و شکنجه و وقوع در آن، کیفر دیگری است. (لنحضرنّهم حول جهنّم)
5 - در قیامت، منحرفین در بدترین وضعیّت قرار دارند؛ در کنار شیطان ها، گرداگرد جهنّم، با حالت دو زانو وذلیلانه. (لنحضرنّهم حول جهنّم جثیّا)
سوره مریم آیه 69
(69) ثُمَّ لَنَنزِعَنَّ مِن کُلِّ شِیعَةٍ أَیُّهُمْ أَشَدُّ عَلَی الرَّحْمَنِ عِتِیّاً
سپس از هر گروهی، کسانی را که بر خدای رحمان سرکش تر بودند، جدا خواهیم کرد.