سوره مریم آیه 11
(11) فَخَرَجَ عَلَی قَوْمِهِ مِنَ الْمِحْرَابِ فَأَوْحَی إِلَیْهِمْ أَن سَبِّحُواْ بُکْرَةً وَ عَشِیّاً
پس (زکریّا) از محراب عبادت به سوی مردم خارج شد، آنگاه به آنان اشاره کرد که در صبح و شام خدا را تسبیح گویید.
نکته ها:
«بُکرة» به زمان میان طلوع فجر تا طلوع خورشید گفته می شود و «عَشیّاً» یا به فاصله ظهر تا غروب و یا به آخر روز گفته می شود.
«محراب» را محراب گویند، چون محل جنگ با شیطان و وسوسه هایی است که مانع تمرکز فکر انسان می شود. شاید محراب های بنی اسرائیل همان مسجدهایی بوده است که مردم آنجا را برای عبادت انتخاب کرده و در آن عبادت می کردند.
به گفته طبرسی و فخررازی، مراد از تسبیح در این آیه، نماز است، زیرا نماز مشتمل بر تسبیح است.
پیام ها:
1- در تبلیغ، هموطن بودن مبلّغ اولویّت دارد. (فخرج علی قومه)
2- مردان خدا، مکان خاصّی را برای عبادات خود قرار می دهند. (المحراب)
3- کسی که مردم را به عبادت دعوت می کند، باید خود نیز اهل عبادت باشد. (فخرج علی قومه من المحراب فاوحی الیهم)
4- با هر وسیله ای باید تبلیغ کرد. (آنجا که زبان زکریّا بند می آید، با اشاره به مردم سفارش می کند که خدا را تسبیح کنید.) (فاوحی الیهم)
5 - وظیفه ی انبیا، دعوت مردم به عبادت است. (فاوحی الیهم ان سبّحوا)
6- فرزنددار شدن پیرمرد از همسر نازا، نشانه ی منزّه بودن خداوند از هرگونه کاستی و ناتوانی است. (سبّحوا)
7- عبادت زمانی ارزش دارد که دائمی باشد، نه مقطعی و موسمی. (بکرة و عشیّا)
8 - از بهترین اوقات عبادت، اوّل صبح و اوّل شب است. (بکرة و عشیّا)
سوره مریم آیه 12
(12) یَیَحْیَی خُذِ الْکِتَبَ بِقُوَّةٍ وَءَاتَیْنَهُ الْحُکْمَ صَبِیّاً
ای یحیی! کتاب (خدا) را با قدرت بگیر و در کودکی به او حکمت (ونبوّت) دادیم.
سوره مریم آیه 13
(13) وَحَنَاناً مّن لَّدُنَّا وَزَکَوةً وَکَانَ تَقِیّاً
و نیز از جانب خود، مهربانی و پاکی به او دادیم و او تقواپیشه بود.
نکته ها:
«حکم» به معنای علم و فهم**لسان العرب.*** و قدرت قضاوت**قاموس القرآن.*** آمده است و در تفسیر المیزان می خوانیم: مراد از «حکم»، علم به معارف الهی و کنار رفتن پرده ی غیب است.
سه نفر در کودکی به نبوّت رسیدند: سلیمان، عیسی و یحیی علیهم السلام و سه نفر نیز در کودکی به امامت رسیدند: امام جواد و امام هادی وامام مهدی علیهم السلام **تفسیر اطیب البیان.***
برخی گفته اند: یحیی علیه السلام در کتاب عهد جدید، یوحنّا نامیده شده است.
شاید مراد از کتاب آسمانی در اینجا، تورات باشد. زیرا کتاب دیگری که بر حضرت یحیی نازل شده باشد، شناخته شده نیست.
در آیات 63 و 93 سوره ی بقره نیز این فرمان آمده است که کتاب آسمانی را با قدرت بگیرید.
«حنان» به معنای شفقت ومهربانی است. رأفت خدا به یحیی وعشق او به خدا، مهر مردم به یحیی و محبّت یحیی به مردم، پرتو «حناناً من لدنّا»ی الهی است.
راه خدا همه چیزش رحمت است: خدای آن رحمان، پیامبرش (رحمة للعالمین)**انبیاء، 107. ***و(حناناً من لّدنّا)، کتابش (رحمة للعالمین)**اسراء، 82. ***ومردمش (رحماء بینهم)**فتح، 29. ***است.
«زکات» به معنای صدقه، رشد، پاکی از گناه و برکت آمده است. یحیی برای حضرت زکریّا، هدیه ای مبارک و نمونه ی انسان پاک و رشد یافته بود.
پیام ها:
1- رهبر باید در تحقّق بخشیدن به اهداف کتاب آسمانی، صلابت داشته باشد. (یا یحیی خُذ الکتاب بقوّة)
2- حفظ دین و اجرای احکام، به قاطعیّت و قدرت نیاز دارد. (خُذ الکتاب بقوّة)
3- دینداری باید با قدرت و جدّیت باشد. (خُذ الکتاب بقوّة)
4- اگر خدا بخواهد، طفل را هم به مقام نبوّت می رساند. (آتیناه الحکم صبیّا)
5 - لازمه ی تبلیغ و تربیت، رأفت، محبّت و پاکی است. (و حناناً و زکوة)
6- سرچشمه ی رأفت و مودّت، خداوند است. (من لّدنّا)
7- روحیّه ی رأفت و عطوفت برای انسان ارزش است. (حناناً)
8 - تقوایی ارزش دارد که همیشگی و خصلت انسان باشد. (کان تقیّاً)
9- تقوا به معنای انزوا و خشن بودن نیست، بلکه همراه مردم بودن با مهربانی و محبّت است. (حناناً... کان تقیّاً)
10- تقوا زمینه ی رشد و محبوبیّت است. (حنانا... زکوة... کان تقیّاً)