سوره کهف آیه 45
(45) وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلَ الْحَیَوةِ الدُّنْیَا کَمَآءٍ أَنزَلْنَهُ مِنَ السَّمَآءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ فَأَصْبَحَ هَشِیماً تَذْرُوهُ الرِّیَحُ وَکَانَ اللَّهُ عَلَی کُلِّ شَیْ ءٍ مُّقْتَدِراً
و (ای پیامبر!) برای آنان زندگی دنیا را مثَل بزن که (در ناپایداری) همچون آبی است که از آسمان فرو فرستادیم، پس گیاه زمین به وسیله ی آن (چنان رشد کند وانبوه شود که) در هم فرو رود، پس ناگهان خشک شود، آن چنان که بادها پراکنده اش کنند و خداوند بر هر چیزی تواناست.
نکته ها:
در آیه، سخن از رویش وسرسبزی زمین وفرارسیدن قهر الهی وسوختن و خاکستر شدن آنهاست، تا درس عبرتی برای مردمان مغرور وغافل از خدا باشد.**نظیر این آیه در آیه ی 24 سوره ی یونس با تفصیل بیشتر و آیه 20 سوره ی حدید آمده است.***
آری، دنیا همچون گیاه بی ریشه ای است که با اندک بارانی سبز و با اندک بادی خشک می شود، البتّه آنچه باقی می ماند، عمل انسان است. چنانچه در دیوان منسوب به امیرالمؤمنین علیه السلام می خوانیم:
یا مَن بدنیاه اشتَغل - قد غَرّه طُول الأمل
پیام ها:
1- پیامبر خدا برای تربیت مردم، مأمور به استفاده از تمثیل است. (واضرب لهم مثل الحیاة الدنیا)
2- یکی از اصول تربیت و تبلیغ، استفاده از مثل های قابل فهم عموم و طبیعی باشد. (اضرب لهم مثل... کماء انزلناه...)
3- هر بهاری را خزانی و هر وصالی را فراقی است. (نبات... هشیماً)
4- به جلوه های زودگذر دنیا دلخوش و مغرور نشویم و به آینده ی پایدار بیندیشیم. (فاصبح هشیماً تذروه الریاح)
سوره کهف آیه 46
(46)الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیَوةِ الدُّنْیَا وَالْبَقِیَتُ الصَّلِحَتُ خَیْرٌ عِندَ رَبِّکَ ثَوَاباً وَخَیْرٌ أَمَلاً
مال و فرزندان، زینت زندگی دنیایند و کارهای ماندگار شایسته، نزد پروردگارت پاداشی بهتر دارند و امید داشتن به آنها نیکوتر است.
نکته ها:
در روایات، برای «باقیات الصالحات» نمونه هایی همچون، نمازهای پنجگانه،**تفسیر برهان.*** ذکر خدا**بحار، ج 74، ص 108.*** و محبّت اهل بیت علیهم السلام بیان شده است،**تفسیر نورالثقلین. ***ولی اینها مصادیقی است که مفاهیم قرآن را مخصوص به خود نمی سازد.
همه ی نعمت های مادّی، زینت دنیا هستند، ولی مال و فرزند جلوه ی بیشتری دارد و به همین دلیل نام این دو از میان نعمت های بی شمار الهی مطرح شده است. و چون غالباً پسران نیروی فعّال اقتصادی هستند، نه دختران، لذا در کنار «مال»، «بنون» آمده است، نه «بنات».
پیام ها:
1- جلوه ی مال وفرزند تنها در دنیاست، در آخرت، ثروت وفرزند، سودی نمی بخشد. (زینة الحیوة الدنیا)
2- آنان که امکانات مادی دارند مغرور نشوند. آنان هم که ندارند، مأیوس نباشند. (المال والبنون زینة... والباقیات الصالحات خیر)
3- مال و فرزند، ماندگار نیست، به چیزی بیندیشیم و دل ببندیم که باقی است. (الباقیات الصالحات خیر)
4- در پیشگاه خداوند، هیچ عمل صالحی محو نمی شود و پاداش ها تضمین شده است. (والباقیات الصالحات خیر عند ربّک ثوابا)
5 - ارزش کارهای نیک را همه نمی دانند. بیشتر مردم خیر و ارزش را در کامیابی های مادّی می پندارند. (خیرٌ عند ربّک)
6- پاداش و کیفر، لازمه ی تربیت و از شئون ربوبیّت است. (عند ربّک)
7- تنها به پاداش فکر نکنید، به آینده ی پایدار هم بیندیشید. (خیر عند ربّک ثواباً و خیر املاً)
8 - در ارشاد و تربیت، از آرزوها وامیدهای مردم استفاده کنیم. (خیر عند ربّک ثواباً و خیر املا)
سوره کهف آیه 47
(47) وَیَوْمَ نُسَیِّرُ الْجِبَالَ وَتَرَی الْأَرْضَ بَارِزَةً وَحَشَرْنَهُمْ فَلَمْ نُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً
و(یاد کن) روزی که کوهها را به حرکت درآوریم وزمین را آشکار (صاف وهموار) می بینی در حالی که همگان را برانگیخته یم، پس هیچ یک از آنان را فروگذار نمی کنیم.
نکته ها:
قرآن وضعیّت کوهها را در آستانه ی برپایی رستاخیز، به صورت های گوناگونی بیان کرده است، از قبیل:
1- زلزله و لرزش زمین وکوهها. (ترجف الارض والجبال)**مزّمل، 14.***
2- حرکت و جابجایی. (نُسیّر الجبال)
3- تکّه تکّه شدن وبه صورت ریگ درآمدن. (بثّت الجبال بثاً فکانت هباءً منبثاً)**واقعه، 6.***
پیام ها:
1- برای دل نبستن به زندگی دنیا، یادآوری قیامت لازم است. (ویوم...)
2- کارهای نیک، در جاهای بسیار بکار می آید، از جمله در قیامت که کوهها نیز به حرکت درآیند. (و یوم نسیّر الجبال)**با استفاده از کلمه ی «واو» و «یوم» که مفهوم ظرفیّت را در ارتباط با آیه ی قبل می رساند.***
3- در سرزمین قیامت و عرصات محشر، هیچ پستی وبلندی وجود ندارد. (تری الارض بارزةً)
4- حشر و رستاخیز، حتمی است. (حشرنا) (فعل ماضی، برای آینده آمده است)
5 - قیامت برای همه است و هیچ استثنایی در کار نیست. (فلم نغادر منهم احداً)