سوره اِسراء آیه 110
(110) قُلِ ادْعُواْ اللَّهَ أَوِ ادْعُواْ الرَّحْمَنَ أَیّاً مَّا تَدْعُواْ فَلَهُ الْأَسْمَآءُ الْحُسْنَی وَ لَاتَجْهَرْ بِصَلَاتِکَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَیْنَ ذَ لِکَ سَبِیلاً
بگو: نام اللّه را بخوانید یا نام رحمان را، هر کدام را بخوانید، پس بهترین نامها از آن اوست. ونمازت را خیلی بلند یا خیلی آهسته نخوان ومیان این دو، راهِ (معتدلی) را انتخاب کن.
نکته ها:
در بعضی تفاسیر آمده است: پیامبر در مسجدالحرام دعا می خواند و می گفت: «یاالله، یارحمان» عدّه ای پنداشتند که او دو خدا را می خواند که یکی «اللّه» است و دیگری «رحمان». آیه نازل شد و این شبهه را زدود.**تفاسیر تبیان و فرقان.***
بعضی نام ها تنها علامت و نشان است و کاری به تطابق معنا با مسمّی ندارد، مثل شناسایی افراد از طریق صدا، لباس، ماشین، یا شناسایی کشور یا مؤسسه ای از راه آرم و نشان. امّا گاهی اسامی تنها آرم نیستند، بلکه محتوا و پیام دارند، مثل نام های مبارک خدا که هر یک، گویای کمالی از ذات اوست.
هرگاه پیامبر بلند نماز می خواند، کفّار با شعر خواندن بلند، مزاحم می شدند و هرگاه آهسته می خواند، اصحاب نمی شنیدند. نزول این آیه، دستور به قرائتی بین بلند و آهسته بود.**تفسیر ابوالفتوح رازی.***
در روایات شیعه و سنّی آمده است: خداوند 99 اسم دارد که هر که در دعا خداوند را به آنها بخواند، رستگار وپیروز می شود.**تفاسیر طبری، المیزان و مجمع البیان.***
پیام ها:
1- پیامبر باید شبهات را برطرف کند. (قل)
2- نام های خدا، همه به یک حقیقت برمی گردد و عین ذات اوست. (ایّاًما تدعوا)
3- اسمای حُسنی وبرترین صفات، مخصوص خداوند است. (فله الاسماء الحسنی)
4- چون از سویی خدا و کمالاتش بی نهایت است، و از سوی دیگر عقل و کلمات انسان محدود، بهترین راه آن است که خدا را به نام هایی بخوانیم که از خود او و قرآن گرفته ایم، وگرنه انسان ممکن است به انحراف افتد واسم های نامناسب برای خدا بتراشد.(الاسماء الحسنی)
5 - در دعا خواندن، انسان آزاد است که خدا را به هر یک از نام هایش که می خواهد، بخواند. (ایاًما تدعوا ...)
6- در همه ی نام های خدا، بهترین معانی و مقدّس ترین مفاهیم به کار رفته است. (فله الاسماء الحسنی)
7- اسلام، دینی میانه و معتدل است، حتّی قرائت نمازش باید با صدایی میانه باشد. (وابتغ بین ذلک سبیلاً)
8 - اسلام، غیر از نیّت و عمل، به شیوه و کیفیّت عمل هم نظر دارد. نماز باید روی آداب خاصّ خوانده شود. (لاتجهر، لاتخافت، ابتغ بین ذلک)
سوره اِسراء آیه 111
(111) وَقُلْ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً وَلَمْ یَکُن لَّهُ شَرِیکٌ فِی الْمُلْکِ وَلَمْ یَکُن لَّهُ وَلِیٌّ مِّنَ الذُّلِّ وَکَبِّرْهُ تَکْبِیراً
و بگو: ستایش از آنِ خداوندی است که نه فرزندی برای خود گرفته است، و نه در حاکمیّت، شریکی برای او بوده و نه هرگز به خاطر ذلّت و ضعف، یاوری گرفته است. و او را به طور شایسته، بزرگ بشمار.
نکته ها:
این سوره، با تسبیح خداوند آغاز شد و با حمد و تکبیر او پایان گرفت، چنانکه سوره ی مؤمنون نیز با رستگاری مؤمنان آغاز شده، (قد افلح المؤمنون) و با رستگار نشدن کفّار، پایان گرفته است. (لا یفلح الکافرون)
در روایات، تلاوت این آیه، برای ادای دین و رفع وسوسه و برطرف شدن فقر و بیماری، مؤثرّ شمرده شده است.
نفی فرزند از خداوند، در مقابل یهود و مسیحیّت است، و نفی شریک در مقابل قریش و نفی ولیّ در مقابل برخی از مجوسان و ستاره پرستان است.**تفسیر مجمع البیان ونمونه.***
پیام ها:
1- ستایش خدا را از خدا بیاموزیم. (قل الحمدللّه...)
2- دلیل اختصاص ستایش ها به خدا، بی نیازی اوست. (الحمدلله الذی لم یتّخد ولدا)
3- عظمت و بزرگی خدا را عظمتی ویژه دانسته و او را بی نیاز مطلق بدانیم. (کبّره تکبیراً)
سیمای سوره کهف
این سوره، یکصد وده آیه دارد، و جز آیه ی 28، همه ی آن در مکّه نازل شده است. در این سوره از داستان اصحاب کهف و داستان موسی و خضر و داستان ذوالقرنین**این سه داستان فقط در این سوره بیان شده است.*** و مسائل مبدأ و معاد بحث شده است.
مشرکان قریش افرادی را از مکّه به مدینه فرستادند تا ماجرای بعثت حضرت محمّد صلی الله علیه و آله و نشانه ی صداقت او را از علمای یهود بپرسند. علمای یهود به فرستادگان مشرکان گفتند: از او سه چیز سؤال کنید؛ اگر دو چیز را جواب داد و یکی را بی پاسخ گذاشت، او صادق است. درباره ی اصحاب کهف، ذوالقرنین و روح بپرسید. اگر از اصحاب کهف و ذوالقرنین جواب داد، ولی از روح جواب نداد، او پیامبر است.**تفسیر درّالمنثور.***
در فضیلت این سوره و آثار تلاوت آن، احادیث بسیاری است که به چند نمونه آن اشاره می شود: هرکه این سوره را بخواند از فتنه ی دجّال بیمه است. تلاوت آن در شب جمعه، سبب آمرزش گناهان تا جمعه ی دیگر و سه روز بعد از آن می شود. تلاوت آیه ی آخر آن سبب بیدار شدن در هر ساعتی از شب که بخواهید می گردد. تلاوت این سوره مانع از عذاب دوزخ و مانع ورود شیطان به خانه ای است که در آن شب، این سوره خوانده شده است.
به هر حال خواندن و تلاوت همراه با فهمیدن و عمل کردن، رمز رسیدن به برکات قرآن است.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم
به نام خداوند بخشنده ی مهربان.