سوره اِسراء آیه 108
(108) وَیَقُولُونَ سُبْحَنَ رَبِّنَآ إِن کَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولاً
و می گویند: پروردگارمان منزّه است، همانا وعده ی پروردگار ما انجام شدنی است.
سوره اِسراء آیه 109
(109) وَیَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ یَبْکُونَ وَیَزِیدُهُمْ خُشُوعاً
و گریه کنان بر چانه ها (به سجده) می افتند وهمواره بر خشوعشان افزوده می شود.
نکته ها:
تکرار تعبیر «یخرّون»؛ یا برای تکرار سجده ی آنان است، یا برای ارج نهادن به آن کمال، و یا برای آنکه در مرحله ی اوّل، سجودشان برای معرفت آیات قرآن و رسیدن به وعده ی تورات و انجیل بوده و در مرحله ی دوّم، به خاطر اشک و روحیّه ی خشوع بوده است. واللّه العالم.
در تورات و انجیل، بارها وعده ی آمدن پیامبر خاتم داده شده بود. این آیه اشاره به آن است که برخی اهل کتاب، چون تحقّق وعده ی الهی را می دیدند، به تسبیح خدا و سجود خاشعانه می پرداختند.
پیام ها:
1- بازگویی گفتار و رفتار خوبان و مؤمنان، در تربیت دیگران مؤثر است (و یقولون...)
2- عالمان، خدا را از هر عیبی منزّه می دانند، (اوتوا العلم... یقولون سبحان ربّنا) (عقیده به نقص خداوند، برخاسته از جهل انسان است.)
3- تلاوت قرآن، در بعضی از چند جهت تأثیر می گذارد: عمل، بیان وقلب. (سجّداً، یقولون، یبکون و یزیدهم خشوعاً)
4- معرفت و خشوع، محدودیّتی ندارد. هرچه معرفت بیشتر شود، خشوع هم بیشتر است. (یزیدهم خشوعاً)
5 - تلاوت قرآن، انسان را دائماً بالا می برد. (اذا یتلی، یزیدهم خشوعا)
6- گریه در حال عبادت و سجود، ارزشمند است. (یخرّون للأذقان یبکون)
7- ذکر خدا در سجده، نشان دهنده ی ارزش سجده است. (یخرّون للأذقان سجّداً، یخرّون للأذقان یبکون)
8 - گریه از برکات و آثار علم است. (اوتوا العلم، یبکون)
9- اشکی ارزشمند است که دائمی باشد، نه لحظه ای. (یبکون)
سوره اِسراء آیه 110
(110) قُلِ ادْعُواْ اللَّهَ أَوِ ادْعُواْ الرَّحْمَنَ أَیّاً مَّا تَدْعُواْ فَلَهُ الْأَسْمَآءُ الْحُسْنَی وَ لَاتَجْهَرْ بِصَلَاتِکَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَیْنَ ذَ لِکَ سَبِیلاً
بگو: نام اللّه را بخوانید یا نام رحمان را، هر کدام را بخوانید، پس بهترین نامها از آن اوست. ونمازت را خیلی بلند یا خیلی آهسته نخوان ومیان این دو، راهِ (معتدلی) را انتخاب کن.
نکته ها:
در بعضی تفاسیر آمده است: پیامبر در مسجدالحرام دعا می خواند و می گفت: «یاالله، یارحمان» عدّه ای پنداشتند که او دو خدا را می خواند که یکی «اللّه» است و دیگری «رحمان». آیه نازل شد و این شبهه را زدود.**تفاسیر تبیان و فرقان.***
بعضی نام ها تنها علامت و نشان است و کاری به تطابق معنا با مسمّی ندارد، مثل شناسایی افراد از طریق صدا، لباس، ماشین، یا شناسایی کشور یا مؤسسه ای از راه آرم و نشان. امّا گاهی اسامی تنها آرم نیستند، بلکه محتوا و پیام دارند، مثل نام های مبارک خدا که هر یک، گویای کمالی از ذات اوست.
هرگاه پیامبر بلند نماز می خواند، کفّار با شعر خواندن بلند، مزاحم می شدند و هرگاه آهسته می خواند، اصحاب نمی شنیدند. نزول این آیه، دستور به قرائتی بین بلند و آهسته بود.**تفسیر ابوالفتوح رازی.***
در روایات شیعه و سنّی آمده است: خداوند 99 اسم دارد که هر که در دعا خداوند را به آنها بخواند، رستگار وپیروز می شود.**تفاسیر طبری، المیزان و مجمع البیان.***
پیام ها:
1- پیامبر باید شبهات را برطرف کند. (قل)
2- نام های خدا، همه به یک حقیقت برمی گردد و عین ذات اوست. (ایّاًما تدعوا)
3- اسمای حُسنی وبرترین صفات، مخصوص خداوند است. (فله الاسماء الحسنی)
4- چون از سویی خدا و کمالاتش بی نهایت است، و از سوی دیگر عقل و کلمات انسان محدود، بهترین راه آن است که خدا را به نام هایی بخوانیم که از خود او و قرآن گرفته ایم، وگرنه انسان ممکن است به انحراف افتد واسم های نامناسب برای خدا بتراشد.(الاسماء الحسنی)
5 - در دعا خواندن، انسان آزاد است که خدا را به هر یک از نام هایش که می خواهد، بخواند. (ایاًما تدعوا ...)
6- در همه ی نام های خدا، بهترین معانی و مقدّس ترین مفاهیم به کار رفته است. (فله الاسماء الحسنی)
7- اسلام، دینی میانه و معتدل است، حتّی قرائت نمازش باید با صدایی میانه باشد. (وابتغ بین ذلک سبیلاً)
8 - اسلام، غیر از نیّت و عمل، به شیوه و کیفیّت عمل هم نظر دارد. نماز باید روی آداب خاصّ خوانده شود. (لاتجهر، لاتخافت، ابتغ بین ذلک)