سوره اِسراء آیه 107
(107) قُلْ ءَامِنُواْ بِهِ أَوْ لَا تُؤْمِنُواْ إِنَّ الَّذِینَ أُوتُواْ الْعِلْمَ مِن قَبْلِهِ إِذَا یُتْلَی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ سُجَّداً
بگو: به قرآن ایمان آورید یا ایمان نیاورید (برای خداوند فرقی ندارد)، قطعاً آنان که پیش از این علم داده شده اند، هرگاه برآنان تلاوت می شود، سجده کنان بر چانه ها به زمین می افتند.
نکته ها:
«یَخرّون»، از «خَریر»، به معنای صدای آبی است که از بلندی سرازیر می شود. همچنین به کسانی که برای خدا بی اختیار به سجده می افتند در حالی که صدایشان به تسبیح بلند است نیز گفته می شود.
به چانه افتادن، کنایه از نهایت تواضع و تسلیم است که علاوه بر پیشانی، همه ی صورت و چانه هم بر روی خاک قرار می گیرد.
پیام ها:
1- ایمان و کفر مردم، در حقانیّت قرآن اثری ندارد. (آمنوا به او لا تؤمنوا)
2- علم، هدیه ای الهی است. (اوتوا العلم)
3- برخلاف آنان که جهل را منشأ ایمان به خدا و مذهب می دانند، قرآن علم و دانایی را ریشه ی ایمان می داند. (اوتوا العلم... یخرّون)
4- جمعی از علمای اهل کتاب، به قرآن ایمان آوردند و قرآن در روح آنان اثری عمیق گذاشت. (اوتوا العلم من قبله... یخرّون)
5 - علم واقعی آن است که انسان را در برابر حق، به خضوع وادار کند. (اوتوا العلم، یخرّون للاذقان سجّداً)
6- هنگام لجاجتِ گروهی در برابر حق، باید یادآور گروهی شد که اهل اطاعت بودند، تا سرسختی مخالفان در روحیه ی ما اثر بدی نگذارد. (من قبله، یخرّون للاذقان سجّداً)
7- قرآن به قدری بلندمرتبه و پر محتواست که هنگام تلاوت خضوع دانشمندان را به دنبال دارد. (اذا یتلی... یخرّون للاذقان سجّداً)
سوره اِسراء آیه 108
(108) وَیَقُولُونَ سُبْحَنَ رَبِّنَآ إِن کَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولاً
و می گویند: پروردگارمان منزّه است، همانا وعده ی پروردگار ما انجام شدنی است.
سوره اِسراء آیه 109
(109) وَیَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ یَبْکُونَ وَیَزِیدُهُمْ خُشُوعاً
و گریه کنان بر چانه ها (به سجده) می افتند وهمواره بر خشوعشان افزوده می شود.
نکته ها:
تکرار تعبیر «یخرّون»؛ یا برای تکرار سجده ی آنان است، یا برای ارج نهادن به آن کمال، و یا برای آنکه در مرحله ی اوّل، سجودشان برای معرفت آیات قرآن و رسیدن به وعده ی تورات و انجیل بوده و در مرحله ی دوّم، به خاطر اشک و روحیّه ی خشوع بوده است. واللّه العالم.
در تورات و انجیل، بارها وعده ی آمدن پیامبر خاتم داده شده بود. این آیه اشاره به آن است که برخی اهل کتاب، چون تحقّق وعده ی الهی را می دیدند، به تسبیح خدا و سجود خاشعانه می پرداختند.
پیام ها:
1- بازگویی گفتار و رفتار خوبان و مؤمنان، در تربیت دیگران مؤثر است (و یقولون...)
2- عالمان، خدا را از هر عیبی منزّه می دانند، (اوتوا العلم... یقولون سبحان ربّنا) (عقیده به نقص خداوند، برخاسته از جهل انسان است.)
3- تلاوت قرآن، در بعضی از چند جهت تأثیر می گذارد: عمل، بیان وقلب. (سجّداً، یقولون، یبکون و یزیدهم خشوعاً)
4- معرفت و خشوع، محدودیّتی ندارد. هرچه معرفت بیشتر شود، خشوع هم بیشتر است. (یزیدهم خشوعاً)
5 - تلاوت قرآن، انسان را دائماً بالا می برد. (اذا یتلی، یزیدهم خشوعا)
6- گریه در حال عبادت و سجود، ارزشمند است. (یخرّون للأذقان یبکون)
7- ذکر خدا در سجده، نشان دهنده ی ارزش سجده است. (یخرّون للأذقان سجّداً، یخرّون للأذقان یبکون)
8 - گریه از برکات و آثار علم است. (اوتوا العلم، یبکون)
9- اشکی ارزشمند است که دائمی باشد، نه لحظه ای. (یبکون)