سوره اِسراء آیه 106
(106) وَقُرْءَاناً فَرَقْنَهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَی النَّاسِ عَلَی مُکْثٍ وَنَزَّلْنَهُ تَنزِیلاً
و قرآنی که آن را بخش بخش کردیم تا آن را با تأنّی ودرنگ بر مردم بخوانی و آن را آنگونه که باید به تدریج نازل کردیم.
نکته ها:
یکی از اعتراض های کفّار این بود که چرا قرآن یکباره نازل نمی شود، (لولا نزّل القرآن جملة واحدة)**فرقان، 32.*** این آیه پاسخی به گفته ی آنان است.
آیات قرآن چون با حوادث مختلف ارتباط دارد و برای رفع نیاز همه ی طبقات در طول تاریخ است، بخش بخش نازل شده تا با رویدادهای گوناگون، تطبیق داشته و برای منتظران دلچسب تر باشد. مثلاً اگر آیات جهاد در زمان صلح نازل می شد، در جایگاه واقعی خود نبود.
تدریج، یکی از سنّت های الهی است، چه در آفرینش، که جهان را در شش روز آفرید و چه در نزول قرآن، با آنکه می توانست یکباره نازل کند یا بیافریند.
نزول تدریجی آیات قرآن برای آن بود که علم به آن توأم با عمل به آن شود. البتّه از نزول تدریجی قرآن، ارتباط دائمی پیامبر صلی الله علیه و آله با مبدأ وحی نیز استفاده می شود.
پیام ها:
1- بخش بخش شدن قرآن به اراده خداوند است. (فرقناه)
2- تعلیم و تربیت و ارشاد، باید تدریجی باشد. (فرقناه، علی مکثٍ)
3- تلاوت تدریجی قرآن، شنونده را برای آیات دیگر تشنه و منتظر می کند. (علی مکثٍ) «مُکث» آرامش همراه اطمینان است.
4- یک مربّی و مصلح، باید برای دراز مدّت برنامه داشته باشد و از زمان و نیازمندی های جدید غافل نباشد. (علی مکثٍ)
5 - گرچه روح بزرگ پیامبر ظرفیّت دریافت همه ی وحی را یکجا دارد، امّا مردم کم ظرفیّتند و باید به تدریج آن را دریابند. (لتقرأه علی الناس علی مکثٍ)
6- قرآن، علاوه بر جنبه ی تعلیمی، جنبه ی اجرایی هم دارد که باید به تدریج اجرا شود. اجرای صدها دستور در جامعه ای که صدها فساد دارد، یکباره محال است. (نزّلناه تنزیلا)
سوره اِسراء آیه 107
(107) قُلْ ءَامِنُواْ بِهِ أَوْ لَا تُؤْمِنُواْ إِنَّ الَّذِینَ أُوتُواْ الْعِلْمَ مِن قَبْلِهِ إِذَا یُتْلَی عَلَیْهِمْ یَخِرُّونَ لِلْأَذْقَانِ سُجَّداً
بگو: به قرآن ایمان آورید یا ایمان نیاورید (برای خداوند فرقی ندارد)، قطعاً آنان که پیش از این علم داده شده اند، هرگاه برآنان تلاوت می شود، سجده کنان بر چانه ها به زمین می افتند.
نکته ها:
«یَخرّون»، از «خَریر»، به معنای صدای آبی است که از بلندی سرازیر می شود. همچنین به کسانی که برای خدا بی اختیار به سجده می افتند در حالی که صدایشان به تسبیح بلند است نیز گفته می شود.
به چانه افتادن، کنایه از نهایت تواضع و تسلیم است که علاوه بر پیشانی، همه ی صورت و چانه هم بر روی خاک قرار می گیرد.
پیام ها:
1- ایمان و کفر مردم، در حقانیّت قرآن اثری ندارد. (آمنوا به او لا تؤمنوا)
2- علم، هدیه ای الهی است. (اوتوا العلم)
3- برخلاف آنان که جهل را منشأ ایمان به خدا و مذهب می دانند، قرآن علم و دانایی را ریشه ی ایمان می داند. (اوتوا العلم... یخرّون)
4- جمعی از علمای اهل کتاب، به قرآن ایمان آوردند و قرآن در روح آنان اثری عمیق گذاشت. (اوتوا العلم من قبله... یخرّون)
5 - علم واقعی آن است که انسان را در برابر حق، به خضوع وادار کند. (اوتوا العلم، یخرّون للاذقان سجّداً)
6- هنگام لجاجتِ گروهی در برابر حق، باید یادآور گروهی شد که اهل اطاعت بودند، تا سرسختی مخالفان در روحیه ی ما اثر بدی نگذارد. (من قبله، یخرّون للاذقان سجّداً)
7- قرآن به قدری بلندمرتبه و پر محتواست که هنگام تلاوت خضوع دانشمندان را به دنبال دارد. (اذا یتلی... یخرّون للاذقان سجّداً)
سوره اِسراء آیه 108
(108) وَیَقُولُونَ سُبْحَنَ رَبِّنَآ إِن کَانَ وَعْدُ رَبِّنَا لَمَفْعُولاً
و می گویند: پروردگارمان منزّه است، همانا وعده ی پروردگار ما انجام شدنی است.