سوره اِسراء آیه 97
(97) وَمَن یَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَن یُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُمْ أَوْلِیَآءَ مِن دُونِهِ وَنَحْشُرُهُمْ یَوْمَ الْقِیَمَةِ عَلَی وُجُوهِهِمْ عُمْیاً وَبُکْماً وَصُمّاً مَّأْوَیهُمْ جَهَنَّمُ کُلَّمَا خَبَتْ زِدْنَهُمْ سَعِیراً
و هر که را خدا هدایت کند، پس همو هدایت یافته است و هر که را گمراه سازد، هرگز یاورانی جز خدا برای آنان نخواهی یافت و ما در روز قیامت، آنان را واژگون (به صورت خزنده) کور و کر و لال محشور می کنیم و جایگاهشان دوزخ است، که هرگاه خاموش شود، آتش آنان را بیافزاییم.
نکته ها:
«خَبت»، به معنای فروکش کردن شعله است. و «سَعیر»، به معنای شعله ور شدن آتش و از نام های جهنّم است.
سؤال: اگر گمراهان در قیامت، کر و کور و لالند، پس چگونه در آیات دیگر، از دیدن آتش؛ (رأی المجرمون النّار)**کهف، 53.***، یا شنیدن صدای دوزخ؛ (سمعوا لها تغیّضاً و زفیراً)**فرقان، 12.***، یا فریاد و شیون آنان؛ (دعوا هنالک ثبوراً)**فرقان، 13.*** سخن به میان آمده است؟
پاسخ: مراحل و مواقف قیامت متفاوت و متعدّد است. در هر موقفی ممکن است حالتی باشد که در مرحله ی بعد از آن نباشد.**تفسیر تبیان.***
پیام ها:
1- هدایت تنها به علم، عقل و استدلال نیست، توفیق الهی نیز می خواهد. (من یهدی الله)
2- گمراهان را نجات بخشی جز خدا نیست. (من یضلل فلن تجد ...)
3- انسان ها در قیامت به چند گونه محشور می شوند، گروهی واژگونه و عدّه ای کر وکور و لال محشور می شوند. (نحشرهم...علی وجوههم عمیاً و بکماً و صمّاً)
4- کسی که از گوش، چشم و زبان خود در مسیر حقّ یافتن، حقّ گفتن و حقّ دیدن بهره نگیرد، در قیامت نیز کور، کر، لال و واژگون محشور می شود. این در واقع نوعی تجسّم عمل انسان است! (نحشرهم...علی وجوههم عمیاً و بکماً وصمّاً)
5 - آتش دوزخ، برای مجرمان پیوسته شعله ورتر می شود. (کلمّا خَبت زدناهم سعیراً)
سوره اِسراء آیه 98
(98) ذَ لِکَ جَزَآؤُهُم بِأَنَّهُمْ کَفَرُواْ بَِایَتِنَا وَقَالُواْ أَءِذَا کُنَّا عِظَماً وَ رُفَتاً أَءِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقاً جَدِیداً
آن (دوزخ) کیفر آنان است، بدان جهت که کافر شدند و گفتند: آیا پس از آنکه (مردیم و به صورت) استخوان و (مثل کاه) ریزریز شدیم، آیا واقعاً به صورت آفریده ی جدیدی برانگیخته خواهیم شد؟
نکته ها:
«رُفات»، ذرّات کاه است که چنان ریز شده که دیگر قابل شکستن نیست.**مفردات راغب.***
پیام ها:
1- قهر خدا نسبت به کافران، بی دلیل نیست، بلکه نتیجه ی عملکرد خودشان است. (ذلک بانّهم)
2- کافران بر انکار معاد دلیل ندارند و آنچه می گویند یا از روی استهزا، یا تعجّب و یا استبعاد است. (ءانّا)
3- معاد، جسمانی است. (عظاماً و رفاتاً، خلقاً جدیداً)
سوره اِسراء آیه 99
(99) أَوَلَمْ یَرَوْاْ أَنَّ اللَّهَ الَّذِی خَلَقَ السَّمَوَ تِ وَالْأَرْضَ قَادِرٌ عَلَی أَن یَخْلُقَ مِثْلَهُمْ وَجَعَلَ لَهُمْ أَجَلاً لَّا رَیْبَ فِیهِ فَأَبَی الظَّلِمُونَ إِلَّا کُفُوراً
آیا نیاندیشیده اند خداوندی که آسمان ها و زمین را آفریده است، بر آفریدن مثل این مردم نیز تواناست؟ و خداوند برای آنان مدّتی معیّن کرده که شکّی در آن نیست، امّا ستمگران سرباز زده و جز به کفر به چیزی تن نمی دهند.
نکته ها:
«لاریب فیه» یعنی جای هیچ تردیدی در قرآن نیست، نه آنکه کسی تردیدی در آن نمی کند.
قرآن بارها برای شک زدایی از معاد، به آفرینش آسمان ها وزمین وعظمت دستگاه خلقت و قدرت الهی بر آفرینش، اشاره کرده است. (ءانتم اشدّ خلقاً ام السماء بناها)**نازعات، 27.*** آیا آفرینش شما سخت تر است یا آسمان که آن را بنا نهاد؟ یعنی بهترین دلیل بر امکان وجود یک چیز، واقع شدن و بودن آن است.
در قیامت، استخوان های پوسیده همان استخوان های دنیوی و روح ملحق شده به آنها همان روح است، امّا قرآن «مثلهم» می گوید، مانند خشتی که اگر در هم کوبیده و دوباره از همان گل خشتی بسازند، می گویند: این مثل اوّلی است، نه عین آن. با آنکه موادّش همان مواد است.**تفسیر نورالثقلین.*** (مثلهم)
پیام ها:
1- بهترین دلیل بر امکان معاد، توجّه به قدرت الهی در طبیعت است. (اولم یروا)
2- زندگی دنیا چند روزی بیشتر نیست، کافران این همه سرسختی نکنند، یا مرگشان می رسد، یا قیامت. (جعل لهم اجلاً)
3- بی توجّهی به قدرت خداوند و استبعاد قیامت، عملی ظالمانه است، (فأبی الظالمون) و ظلم زمینه ی کفر است. (الاّ کفورا)