سوره اِسراء آیه 68
(68) أَفَأَمِنتُمْ أَن یَخْسِفَ بِکُمْ جَانِبَ الْبَرِّ أَوْ یُرْسِلَ عَلَیْکُمْ حَاصِباً ثُمَّ لَا تَجِدُواْ لَکُمْ وَکِیلاً
پس آیا ایمن شده اید از این که شما را در ناحیه ی خشکی (به قهر خود) فرو برد، یا باران ریگ بر شما بباراند، سپس نگهبانی برای خود نیابید؟
نکته ها:
هلاکت اقوام پیشین، به گونه های متفاوت بوده است؛ خداوند برخی متجاوزان و دشمنان را در زمین فرو برد، بعضی را در دریا غرق کرد، بعضی را سنگباران و با صاعقه ی آسمانی نابود کرد. پس دست خدا برای هلاکت کفّار باز است، اگر امروز شما را از دریا به سلامت به ساحل رساند، گمان نکنید راهی برای تنبیه شما نیست! یا دیگر عذاب نمی شوید.
پیام ها:
1- به نعمت های الهی مغرور نشویم. (نجّاکم... افأمنتم) نجات از یک حادثه، نشانه نجات ابدی نیست، شاید دروقتی دیگر یا نقطه ای دیگر دچار مصیبت شویم.
2- احساس امنیّت از عقوبت، زمینه ساز غفلت و تجاوز است. (أفامنتم)
3- انسان در هر لحظه و هر جا که باشد، در دست قدرت خداست و خشکی و دریا برای قهر خدا فرق نمی کند. (یخسف بکم جانب البَرّ)
4- در برابر قهر خدا، هیچ قدرت وتکیه گاهی نیست. (ثمّ لاتجدوا لکم وکیلاً)
سوره اِسراء آیه 69
(69) أَمْ أَمِنتُمْ أَن یُعِیدَکُمْ فِیهِ تَارَةً أُخْرَی فَیُرْسِلَ عَلَیْکُمْ قَاصِفاً مِّنَ الرِّیحِ فَیُغْرِقَکُم بِمَا کَفَرْتُمْ ثُمَّ لَا تَجِدُواْ لَکُمْ عَلَیْنَا بِهِ تَبِیعاً
یا اینکه ایمن شده اید از اینکه خداوند دوباره شما را به دریا ببرد و طوفانی شکننده بر شما بفرستد، پس شما را به خاطر کفرتان غرق کند. آنگاه برای خودتان هیچ دادخواه و پیجویی در برابر قهر ما نیابید!؟
نکته ها:
«حاصِب»، به طوفان در خشکی و«قاصِف»، به طوفان دریائی گفته می شود. «تَبیع» از کلمه «تَبَع»، به کسی که خونبها وانتقام را پیگیری ودادخواهی کند، گفته می شود.
پیام ها:
1- به آرامش های موقّت مغرور نشویم، خطر همیشه در کمین است. (امنتم ان یعیدکم فیه تارةًاخری) با نجات از مهلکه ای، خطر برای همیشه رفع نشده است.
2- کیفر برخی ناسپاسی ها، در همین دنیاست. (یغرقکم بما کفرتم)
3- غفلت از خدا پس از نجات، نمونه ای از کفر و کفران است. (بما کفرتم)
4- عامل هلاکت وبدبختی انسان، گرایش او به کفر وعملکرد خود اوست. (یغرقکم بما کفرتم)
5 - هیچ قدرتی نمی تواند در برابر خداوند، قرار گیرد و خداوند در برابر هیچ کس مسئول نیست. (لا تجدوا لکم علینا تبیعاً)
سوره اِسراء آیه 70
(70) وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی ءَادَمَ وَحَمَلْنَهُمْ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَهُم مِّنَ الطَّیِّبَتِ وَفَضَّلْنَهُمْ عَلَی کَثِیرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِیلاً
وهمانا فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا (بر مرکب ها) حمل کردیم و از چیزهای پاکیزه روزی شان دادیم و آنان را بر بسیاری از آفریده های خود برتری کامل دادیم.
نکته ها:
کرامت، گاهی کرامت معنوی واکتسابی ونزد خداست، مثل کرامتی که خاصّ اهل تقواست. (اِنّ اَکرمَکم عنداللّه اتقاکم)**حجرات، 13.*** وگاهی کرامت در آفرینش است، نظیر (احسن تقویم)**تین، 4.*** که در خلقت انسان آمده است. مراد از «کَرّمنا» در این آیه، احتمالاً وجه دوّم باشد. کرامت انسان هم در خلقت و هوش و عقل و استعداد است، و هم در دارا بودن قانون آسمانی و رهبری معصوم، و مسجود فرشتگان واقع شدن.
انسان برتر از فرشته است، زیرا:
الف: انسان، مسجود فرشتگان است.
ب: فرشته، عقل محض است وشهوت ندارد و از این رو کمالش به ارزش کمال انسان نیست. هر که عقلش را بر شهوتش غلبه دهد، برتر از فرشته است.
ج: در شب معراج، جبرئیل به پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: تو امام باش تا به تو اقتدا کنم، زیرا خداوند شما را بر ما برتری داده است.**تفسیر نورالثقلین.***
با آنکه خداوند بشر را بر همه ی موجودات، حتّی فرشتگان برتری داد، (فضّلناهم علی کثیرٍ ممّن خلقنا) ولی سوء انتخاب و عمل ناپسند انسان او را به پست ترین درجه (اسفل سافلین)**تین، 5.*** و به مرتبه ی حیوانات و پست تر از آن پایین می آورد. (کمثل الحمار)**جمعه، 5.***، (کمثل الکلب)**اعراف، 176.***، (کالانعام بل هم اضلّ)**اعراف، 179.***، (کالحجارة او اشدّ...)**بقره، 74.***
در آیه، هم کرامت مطرح است، هم فضیلت. «کرّمنا، فضلّنا» شاید تفاوت این دو عبارت باشد از:
الف: کرامت، امتیازی است که در دیگران نیست، فضیلت، امتیازی است که در دیگران هست.
ب: کرامت اشاره به نعمت های خدادادی در وجود انسان است، بدون تلاش. ولی فضیلت اشاره به نعمت هایی است که با تلاش خود انسان همراه با توفیق الهی بدست آمده است.
ج: کرامت مربوط به نعمت های مادّی است، ولی فضیلت مربوط به نعمت های معنوی است.
سفر یکی از لوازم زندگی بشر، برای رفع نیازها و کسب تجربه هاست، که خداوند اسباب آن را در خشکی و دریا، در اختیار بشر قرار داده و آن را به عنوان یکی از نعمت های خود برشمرده است.
به گفته ی بعضی مفسّران، «حمل در خشکی و دریا» اشاره به تسخیر تمام قوای زمینی و دریایی به دست بشر است، نه فقط سوار شدن بر کشتی و الاغ و مانند آن!
«طَیّبات»، اقسامی دارد: حیات طیّبه، ذرّیه ی طیّبه و رزق طیّب. و امام باقر علیه السلام می فرماید: رزقِ طیّب همان علم مفید است.**تفسیر کنزالدقائق.***
پیام ها:
1- توجّه انسان به مقام و کرامت خود، سبب شکر و دوری از کفران است. (بماکفرتم... و لقد کرّمنا)
2- نه تنها حضرت آدم، بلکه نسل انسان مورد کرامت و برتری و گرامیداشت است. (کرّمنا بنی آدم)
3- تفاوت انسان با جانداران دیگر بسیار زیاد است. (فضّلناهم ... تفضیلاً)
4- زمینه های رشد وکمال انسان از سوی خداست. (کرّمنا، حملنا، رزقنا، فضّلنا، خلقنا)