سوره اِسراء آیه 30
(30) إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن یَشَآءُ وَیَقْدِرُ إِنَّهُ کَانَ بِعِبَادِهِ خَبِیراً بَصِیراً
همانا پروردگارت برای هر کس بخواهد، روزی را گشاده یا تنگ می سازد، همانا او نسبت به بندگانش آگاه و بیناست.
نکته ها:
در قرآن بطور گسترده درباره ی رزق و روزی، بحث شده است. برخی از نکاتِ آن آیات عبارت است از:
الف: رزق هر جنبنده ای بر عهده خداست. (مامن دابّةٍفی الارض الاّعلی اللّه رزقها)**هود، 6.***
ب: سرچشمه ی روزی، در آسمان است. (و فی السماء رزقکم)**ذاریات، 22.***
ج: اگر همه ی مردم رزق گسترده داشته باشند، فساد گسترش می یابد. (و لو بَسط اللّه الرزق لعباده لَبَغوا فی الارض)**شوری، 27.***
د: مردم باید تلاش کنند و به دنبال رزق بروند. (فابتغوا عنداللّه الرّزق)**عنکبوت، 17.***
ه: تقوا از عوامل گشایش و موجب توسعه در رزق است. (و من یتّق اللّه یجعل له مخرجا ویرزقه من حیث لایحتسب)**طلاق، 2.***
حضرت علی علیه السلام می فرماید: «قَدّر الأرزاق فکثّرها و قلّلها و قسّمها علی الضیق و السّعة فعدل فیها لیبتلی من اراد بمیسورها ومعسورها ولیختبر بذلک الشکر والصبر مِن غنیّها و فقیرها»**نهج البلاغه، خطبه 91.*** خداوند، روزی مردم را با کم و زیاد کردن، تقدیر کرد تا هر که را بخواهد در تنگناها و گشایش ها بیازماید و غنی و فقیر را با شکر و صبری که از خود بروز می دهد، امتحان و گزینش کند.
پیام ها:
1- کمی و زیادی رزق به دست خداست. (یبسط الرزق لمن یشاء و یقدر)
2- وسعت یا تنگی رزق، از شئون ربوبیّت خدا وبرای رشد و تربیت انسان هاست. (انّ ربّک یبسط الرزق... ویقدر)
3- خواست خداوند بر اساس بصیرت و آگاهی اوست. (لمن یشاء ... خبیراً بصیراً)
4- از ترس فقرِ خود، بخل نورزید و برای نفی فقر دیگران تمام اموال خود را یکجا نبخشید، که روزی بدست خداست و فقر برخی حکیمانه است. (لاتجعل یدک... انّ ربّک یبسط الرزق)
سوره اِسراء آیه 31
(31) وَلَا تَقْتُلُواْ أَوْلَدَکُمْ خَشْیَةَ إِمْلَقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِیَّاکُمْ إِنَّ قَتْلَهُمْ کَانَ خِطْئاً کَبِیراً
فرزندان خود را از بیم تنگدستی نکشید. این ما هستیم که آنان و شما را روزی می دهیم. یقیناً کشتن آنان گناهی است بزرگ!
نکته ها:
«املاق» به معنای فقر و تنگدستی است. شاید ریشه ی آن «مَلَق» باشد، چون فقیر اهل تملّق می شود.
این آیه، سیمای نابسامان اقتصاد دوران جاهلیّت را نشان می دهد. امروز هم که دنیا به خاطر نگرانی از افزایش جمعیّت و کمبودهای اقتصادی، سقط جنین را مجاز می داند، گرفتار نوعی جاهلیّت شده است.
در آیه 151 سوره ی انعام، کشتن فرزندان را به خاطر فقر می داند، (لا تقتلوا اولادکم من املاقٍ) ولی در این آیه، کشتن را به خاطر ترس از فقر می شمرد. (خشیة املاق) در آنجا در مورد فقر می فرماید: (نحن نرزقکم و ایّاهم) ما زندگی شما و فرزندانتان را تأمین می کنیم، در اینجا در مورد ترس از فقر می فرماید: (نحن نرزقهم و ایّاکم) رزق بچه هایتان و خودتان با ماست. چون هیجانِ ترس بیشتر است، خداوند اوّل اولاد را بیمه می کند، سپس خود انسان را، تا هیجان کاهش یابد.**تفسیر فی ظلال القرآن و فرقان.*** و شاید سرّ این تفاوت در این باشد که چون گرسنگی الآن است و ترس از فقر برای آینده، لذا در صورت اوّل می فرماید: ما هم اکنون خود شما و فرزندانتان را رزق می دهیم، ولی در مورد ترس از آینده می فرماید: نگران نباشید ما فرزندانتان و خودتان را روزی می دهیم.
پیام ها:
1- کودک، حقّ حیات دارد و والدین نمی توانند این حق را از او بگیرند. (لا تقتلوا اولادکم)
2- به خاطر ترس از فقر، نباید دست به گناه زد. (لا تقتلوا... خشیة املاق)
3- به خاطر ترس از فقر، عواطف را زیر پا نگذارید. (لا تقتلوا اولادکم خشیةاملاق)
4- اگر امنیت روانی نباشد، نه فقط فقر که ترس از فقر نیز سبب آدم کشی می شود. (لا تقتلوا... خشیة املاق)
5 - توجّه به ضمانت الهی، مانع گناه است. (لا تقتلوا... نحن نرزقهم)
6- ایمان و توکّل را از یاد نبرید. (نحن نرزقهم)
7- خداوند از پدر ومادر مهربان تر است، به او سوءظنّ نبرید. (نحن نرزقهم)
8 - رزق به دست خداست و زیادی نفرات و جمعیّت بی اثر است، پس فرزند عامل فقر نیست. (نحن نرزقهم و ایّاکم)
9- گاهی رزق وروزی ما در سایه ی روزی فرزندان است. (نرزقهم و ایّاکم)
10- فرزندکشی و سقط جنین، گناه و جنایت است، چه پسر باشد، چه دختر. (لاتقتلوا اولادکم... خطاً کبیرا)
11- گناهان یکسان نیستند، گناهان صغیره و کبیره داریم. (خطاً کبیراً)
سوره اِسراء آیه 32
(32) وَلَا تَقْرَبُواْ الزِّنَی إِنَّهُ کَانَ فَحِشَةً وَسَآءَ سَبِیلًا
به زنا نزدیک نشوید، که کار زشت و راه بدی است.
نکته ها:
رابطه ی نامشروع جنسی (زنا)، مفاسد و زیان های فردی، اجتماعی و خانوادگی فراوانی بدنبال دارد و لذا در اسلام حرام شده و در قرآن، در کنار شرک، قتل**(الذین لایدعون مع اللّه الهاً آخر و لایقتلون النفس التی حرّم اللّه الا بالحق و لایزنون) فرقان، 68.*** و سرقت**(...اذ جاءک المؤمنات یبایعنک علی ان لایشرکن باللّه و لایسرقن و لایزنین...) ممتحنه، 12.*** آمده است. گوشه ای از مفاسد زنا از این قرار است:
1- سرچشمه ی بسیاری از درگیری ها، خودکشی ها، فرار از خانه ها، فرزندان نامشروع، بیماری های مقاربتی و دلهره برای خانواده های آبرومند است.
2- زناکاران چون برای شهوترانی سراغ هم می روند، میانشان انس و الفت عمیق و آرامش نیست.
3- زناکار، طرف مقابل را شریک زندگی نمی داند، وسیله ی اطفای شهوت می داند.
4- زنا، سبب کاهش تشکیل خانواده از طریق ازدواج و موجب به وجود نیامدن ارتباطهای فامیلی و قطع صله ی رحم است. چون باز شدن راه زنا، بی رغبتی به ازدواج را در پی دارد.
5 - در زنا، احساس تعهّد و تکلیف نسبت به بقای نسل و تربیت کودک نیست و احساس پدری و مادری از میان می رود.
6- زنا، نظام ارث بری را بر هم می زند و وارث واقعی معلوم نمی شود.
7- سبب از بین رفتن شخصیّت و هویّت انسانی می شود و موجب مرگ های زودرس می گردد. «یذهب بالبهاء ویعجّل الفناء»**بحار، ج 77، ص 58.***
8 - چون ارتکاب زنا، بدون زحمت و خرج نیست، زناکار برای ارضای هوس خود، به سراغ گناهان زیادی می رود. مثلاً گاهی برای کامیابی، تهمت، ارعاب و قتل دست می زند.
9- در جامعه، فرزندان نامشروع و بی هویّت پدید می آید، که زمینه ی بسیاری از مفاسد و جرائم است و مصداق روشنی برای فحشا است.
اسلام برای پیشگیری از زنا، برنامه هایی ارائه داده است، از قبیل:
1- ممنوعیّت اختلاط زن و مرد در بعضی مکان ها.
2- ممنوعیّت خلوت مرد با زن نامحرم.
3- حرمت زینت زن برای نامحرمان.
4- حرمت نظر به نامحرم و دست دادن با نامحرم و پرهیز از فکر زنا و تماشای عکس های تحریک کننده.
5 - مجازات شدید برای زناکار.
6- توصیه به ازدواج و پایین گرفتن مهریّه.
7- نکوهش از ازدواج دیر هنگام.
8 - عبادت شمردن همسرداری و تلاش برای خانواده.
پیام ها:
1- جاذبه بعضی گناهان به حدّی است که نزدیک شدن به آن هم خطر دارد. (لاتقربوا)
2- نه فقط زنا، بلکه از مقدّمات زنا هم باید پرهیز کرد. (گاهی یک نگاه، تلفن، نامه و تماس، زمینه ی ارتباطهای نامشروع می شود.) (لاتقربوا)
3- زنا، در طول تاریخ عملی زشت و ناپسند، و در ادیان دیگر نیز حرام بوده است. (کان فاحشةً)
4- در نهی از منکر، زشتی گناه را بیان کنیم. (لاتقربوا... ساء سبیلا)
5 - زنا هم گناه است، هم راهی برای گناهان دیگر و هم سبب بدعاقبتی است. (ساء سبیلاً)