سوره اِسراء آیه 17
(17) وَ کَمْ أَهْلَکْنَا مِنَ الْقُرُونِ مِن بَعْدِ نُوحٍ وَکَفَی بِرَبِّکَ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِیراً بَصِیراً
وچه بسیار مردمانی را که پس از نوح (به کیفر گناه وکفرشان) نابود کردیم و همین کافی است که پروردگارت به گناهان بندگانش آگاه و بیناست.
نکته ها:
این آیه که انقراض نسلی از بشر و آغاز نظام نوینی در زندگی بشر را بازگو می کند، نشان می دهد که زمان حضرت نوح علیه السلام ، نقطه ی عطفی در تاریخ بشر بوده است. زندگی قبل از نوح، بسیار ساده و با جمعیّتی محدود بوده و تاریخ پرماجرایی نداشته است و تداوم نسل بشر، با چند مؤمنی صورت گرفته که در کشتی همراه نوح علیه السلام بودند.
آیه، ضمن اینکه هشدار به غافلان و عبرت برای مردم است، مایه ی تسکین و آرامش پیامبر صلی الله علیه و آله است، که اگر کافران از آزارشان دست برندارند، گرفتار قهر الهی خواهند شد.
پس از قوم نوح، قوم عاد، ثمود، لوط، اصحاب مدین، فرعون، هامان، قارون و اصحاب فیل هم، گرفتار قهر الهی شدند. (من القرون من بعد نوح)
پیام ها:
1- ملّت هایی که در طول تاریخ، به دلیل نافرمانی، گرفتار قهر و غضب خدا شده اند بسیارند. (کم اهلکنا)
2- قهر الهی مخصوص قیامت نیست، در دنیا هم هلاک می کند. (کم اهلکنا)
3- تاریخ، سرچشمه ی عبرت و درس است. (من القرون)
4- توجّه به علم و آگاهی خدا به گناهان، برای تربیت ما کافی است. (کفی بربّک)
5 - خداوند در اراده ی هلاکت قومی نیاز به شاهد و بیّنه ندارد. (کفی بربّک...)
6- انسان گنهکار، بنده ی خداست. (بذنوب عباده) نفرمود: «بذنوب الناس»
7- خداوند، به باطن ما خبیر و به ظاهر ما بصیر است. (خبیراً بصیراً)
سوره اِسراء آیه 18
(18) مَن کَانَ یُرِیدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِیهَا مَا نَشَآءُ لِمَن نُّرِیدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ یَصْلَهَا مَذْمُوماً مَّدْحُوراً
هر کس پیوسته زندگی دنیای زودگذر را بخواهد، به مقداری که بخواهیم و برای هرکه اراده کنیم، در این دنیا بشتاب فراهم می کنیم، سپس جهنّم را برایش قرار می دهیم که با شرمندگی وطردشدگی، وارد آن خواهد شد.
نکته ها:
از دیدگاه قرآن، دنیاطلبی و دنیاگرایی اگر سبب غفلت از آخرت و انحصار خواسته ها در دنیا باشد، نکوهیده است. این نکته در آیات فراوانی مطرح شده است، از جمله: (یَعلمون ظاهِراً مِن الحَیوة الدّنیا و هم عَن الاخرة هم غافِلون)**روم، 7.***، (فأعرض عن مَن تَولّی عن ذکرِنا و لم یُرِد الاّ الحیوةَ الدّنیا)**نجم، 29.*** و (أرَضیتُم بالحَیوة الدّنیا)**توبه، 38.***
در جهان مادیّات نزاع و درگیری زیاد است و همه کس به همه آرزوهایش نمی رسد، پس باید اندازه و سهمیه ای باشد که چه کسی چه مقدار داشته باشد: (عجّلنا له فیها ما نشاء لمن نرید)، امّا در دنیای معنویات، چون تزاحم و محدودیّتی نیست، همه صد درصد کامیاب می شوند و راه برای بیشتر هم باز است. (کان سعیهم مشکورا)**اسراء، 19.***
پیام ها:
1- دنیا زودگذر است. (العاجلة)
2- انسان، با اراده خلق شده ودر انتخاب آزاد است، ولی اراده ی الهی اصل است. (یرید... لمن نرید)
3- آنچه زشت است، خصلت دنیاگرایی است، نه اصل دنیا. (کان یرید العاجله)
4- خواست انسان بی حدّ و حصر است، پس باید در چهارچوب اراده ی الهی محدود شود. (ما نشاء)
5 - همه ی دنیاخواهان به دنیا نمی رسند. (لمن نرید)
6- دنیاطلبان دو دسته اند: برخی دنیا و آخرت را می بازند، (خسر الدنیا و الاخرة) بعضی به بخشی از خواسته های دنیایی شان می رسند. (عجّلنا له فیها ما نشاء)
7- دنیاطلبان و صاحبان اهداف مادّی، شاید به مقداری از نام و نان برسند، ولی قیامتشان تباه است. (جعلنا له جهنّم)
8 - پایان دنیاطلبی، پشیمانی و دوزخ است. (جعلنا له جهنّم)
9- دنیاطلبان، هم در آتش می سوزند (عذاب جسمی)، هم تحقیر می شوند (عذاب روحی). (یصلیها مذموماً مدحوراً)
سوره اِسراء آیه 19
(19) وَمَنْ أَرَادَ الْأَخِرَةَ وَسَعَی لَهَا سَعْیَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُوْلَئِکَ کَانَ سَعْیُهُم مَّشْکُوراً
و هر کس خواهان آخرت باشد و برای آن تلاش شایسته و در خور کند، و مؤمن باشد، پس تلاش آنان سپاس گزارده می شود.
پیام ها:
1- انسان، آزاد ودارای اراده است. (مَن اراد)
2- آخرت، بدون تلاش به دست نمی آید. (سَعی لها)
3- برای سعادت اخروی، تلاش ویژه ای لازم است. (سَعی لها سَعیَها)
4- ایمان، شرط نتیجه گیری از تلاش های دنیوی است. (و هو مؤمن)
5 - شرط سعادت اخروی، ایمان و تلاش است. (کان سعیهم مشکوراً)
6- تلاش مؤمنان مورد تقدیر و سپاس است، چه به نتیجه برسد یا نرسد. (کان سعیهم مشکورا)
7- دست یابی دنیاگرایان به دنیا، احتمالی است، (عجّلنا... لِمَن نرید) ولی دست یابی مؤمنان آخرت گرا به پاداش، قطعی است. (کان سعیهم مشکورا)
8 - اراده وتلاش انسان در سعادت او نقش دارد. (اراد... سعی... کان سعیهم مشکورا)
9- تشکّر از تلاش دیگران، کاری الهی است. (کان سعیهم مشکورا)
10- سپاس خدا از مؤمنان، بالاتر از باغ بهشت است، چون تشکّر هر کس، به اندازه ی شعاع وجودی اوست. (کان سعیهم مشکورا)
11- هر سعی و تلاشی مورد تقدیر و ستایش خدا نیست. (من اراد الاخرة و سعی لها... کان سعیهم مشکورا)