سوره اِسراء آیه 11
(11) وَیَدْعُ الْإِنْسَنُ بِالشَّرِّ دُعَآءَهُ بِالْخَیْرِ وَکَانَ الْإِنسَنُ عَجُولَاً
و انسان (شتابزده و نادان) همانگونه که خیر را می طلبد، شرّ را هم می طلبد. و انسان همواره عجول است.
نکته ها:
در قرآن از شتاب زدگی انسان و شرّخواهی او بارها سخن به میان آمده است: (و یستعجلونک بالسیّئة قبل الحسنه)**رعد، 6.*** یعنی از تو عذاب فوری می خواهند. در آیه ای دیگر از قول کافران می فرماید: (امطر علینا حجارةً من السماء)**انفال، 32. ***می گویند: خدایا اگر دین حقّ است، از آسمان بر ما سنگ بباران. سرچشمه ی این شتاب ها جهل و عناد و تعصّب است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «انّما اهلک الناس العجلة»**بحار، ج 17، ص 340.*** بیشترین هلاکت و تباهی انسان از عجله است. بسیاری از نفرین هایی را هم که انسان علیه خود یا فرزندانش می کند از همین عجله است.
پیام ها:
1- عجله و شتاب از آفات فکر و عمل بشر است. (و یدع الانسان بالشرّ... عجولاً)
2- انسان فطرتاً خیرگِراست. (یدع الانسان بالشرّ دعائه بالخیر) تشبیه شرّخواهی انسان به خیرخواهی او، نشانه آن است که انسان در اصل، خیرگِرا می باشد.
3- آنان که به هدایت استوار قرآن (یهدی للتی هی اقوم) راه نیابند، شتابزده سراغ شرّ خواهند رفت. (یدع الانسان بالشرّ)
4- عجله در نهاد هر انسانی وجود دارد، امّا باید جای استفاده ی صحیح آن را بشناسیم. (کان الانسان عجولاً)
سوره اِسراء آیه 12
(12) وَجَعَلْنَا الَّیْلَ وَالنَّهَارَ ءَایَتَیْنِ فَمَحَوْنَآ ءَایَةَ الَّیْلِ وَجَعَلْنَآ ءَایَةَ النَّهَارِ مُبْصِرَةً لِّتَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّکُمْ وَلِتَعْلَمُواْ عَدَدَ السِّنِینَ وَ الْحِسَابَ وَکُلَّ شَیْ ءٍ فَصَّلْنَهُ تَفْصِیلاً
و ما شب و روز را دو نشانه (از قدرت خود) قرار دادیم، پس نشانه ی شب (روشنی ماه) را زدودیم و نشانه ی روز (خورشید) را روشنگر ساختیم تا فضل و روزی از پروردگارتان بجویید و تا شمار سالها و حساب را بدانید و ما هر چیز را به روشنی بیان کردیم.
نکته ها:
شاید دلیل اینکه در قرآن معمولاً کلمه ی شب مقدّم بر روز آمده است، این باشد که تاریکی زمین از خودش است و روشنایی آن از خورشید.
پیام ها:
1- گردش زمین به دور خود و پیدایش روز و شب و تغییرات آن، طبق اراده ی حکیمانه ی الهی است، نه تصادفی. (جعلنا ... مَحَونا... لتبتغوا)
2- روز برای کار و شب برای استراحت است. (آیة النهار مبصرةً لتبتغوا)
3- با آنکه فضل و رحمت از خداست، ولی ما نیز باید تلاش کنیم. (لتبتغوا)
4- آماده سازی زمینه های کسب روزی، از شئون ربوبیّت الهی است. (لتبتغوا فضلاً من ربّکم)
5 - روزی، از سوی خداست، به زرنگی خود مغرور نشویم. (فضلاً من ربّکم)
6- تدبیر نظام آفرینش، بی هدف نیست و در این تدبیر، محور هدف ها انسان است. (لتبتغوا ... لتعلموا)
7- شب و روز، تقویمی طبیعی، دائمی، همگانی، آسان و قابل فهم، و وسیله ای برای نظم و برنامه ریزی می باشد. (لتعلموا عدد السنین و الحساب)
8 - در نظام هستی، همه چیز منظّم، قانون مند و تفکیک شده است تا اصطکاک و تداخل و فروپاشی پیش نیاید. (وکل شی ء فصّلناه تفصیلاً)
سوره اِسراء آیه 13
(13) وَ کُلَّ إِنسَنٍ أَلْزَمْنَهُ طَئِرَهُ فِی عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَمَةِ کِتَباً یَلْقَهُ مَنشُوراً
وکارنامه ی هرانسانی را در گردنش بسته ایم و روز قیامت برای او نوشته ای بیرون آوریم که آن را در برابر خود گشوده می بیند.
نکته ها:
کلمه «طائر» در آیه کنایه از عمل انسان است، زیرا اعمال انسان همچون پرنده پرواز دارد تا به صاحبش برسد و پرونده عمل هر کس، از خیر و شرّ، به گردنش آویخته می شود.
در قرآن بارها به مسأله نامه ی عمل اشاره شده و در آیات مختلف نکاتی مطرح گردیده است، از جمله:
1- نامه ی عمل برای همه است. (کلّ انسان الزمناه طائره...)
2- در آن نامه چیزی فروگذار نشده است. (لا یغادر صغیرةً ولا کبیرة)**کهف، 49.***
3- مجرمان از آن می ترسند. (فتری المجرمین مشفقین ممّافیه)**کهف، 49.***
4- خود انسان با خواندن نامه ی عملش، حاکم و داور است. (اقرء کتابک کفی بنفسک الیوم علیک حسیباً)**اسراء، 14.***
5 - رستگاران، کتابشان به دست راست داده می شود و دوزخیان به دست چپ. (اوتی کتابه بیمینه... بشماله)**الحاقّه، 19.***
پیام ها:
1- حساب و کتاب، برای همه است واستثنا ندارد. (کلّ انسان)
2- همه ی انسان ها با کارت شناساییِ اعمال، در محشر حضور پیدا می کنند. (کلّ انسان الزمناه طائره فی عنقه)
3- عمل انسان، ملازم انسان است. (الزمناه... فی عنقه)
4- برای خدا همه ی عمل ها روشن است، به گردن آویختن نامه ی اعمال، برای فهمیدن خود انسان است. (نخرج له)
5 - همه ی اعمال و حرکات انسان ثبت می شود. (کتاباً یلقاه)
6- گرچه ثبت اعمال در دنیا برای انسان محسوس نیست، ولی در قیامت، آن را خواهد دید. (یلقاه)
7- نامه ی اعمال انسان در قیامت، باز و افشا می شود (یلقاه منشورا)