1. مقام و منزلت نماز:
پیامبر مى‌فرمایند: نماز ستون دین است و بدون آن دین فرو مى‌ریزد، اما اذكار و گفتنى‌هاى آن، بزرگتر و مهمتر از سایر اعمال است. چرا كه اذكار نماز جلوه‌گر بندگى و خضوع بنده مؤمن در برابر خداست و هم با آن اذكار مقام خداوند و بى‌كرانه رحمت او معرفى مى‌گردد.
اینكه نماز پایه و ستون دین معرفى شده، به دلیل نقش اساسى آن در شكل دهى شخصیت معنوى و دینى انسان است. در واقع نماز به ایمان انسان تجسم و به هویت معنوى او كمال مى‌بخشد. از این جهت در معارف دینى، آیات قرآن و روایات معصومان اهمیت شایانى به آن داده شده است.
در روایتى پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى‌فرمایند:
«إِنَّ أَفْضَلَ الْفَرائِضَ بَعْدَ الْمَعْرِفَةِ الصَّلاةُ، وَ أَوَّلَ ما یُحاسَبُ الْعَبْدُ عَلَیْها الصَّلوةُ؛ فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ ما سِواها وَ إِنْ رُدَّتْ رُدَّ ما سِواها»(89)
نماز برترین واجبات بعد از شناخت خداوند است و اولین چیزى است كه در روز قیامت، بنده بر آن محاسبه مى‌گردد. اگر آن پذیرفته شود سایر اعمال نیز پذیرفته مى‌شود و اگر پذیرفته نشود سایر اعمال نیز پذیرفته نمى‌شوند.
در ارتباط مقام سجده كننده على(علیه السلام) مى‌فرمایند:
«لَوْ یَعْلَمَ الْمُصَلى ما یَغْشاهُ مِنَ الرَّحْمَة لَما رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السُّجُود»(90)
اگر نمازگزار پى به رحمت الهى كه او را فرا گرفته است مى‌بُرد، سر از سجده بر نمى‌داشت.
در ارتباط با نقش نماز در طهارت نفس و پاكسازى دل و روان از آلودگى‌ها و كاستى‌ها پیامبر مى‌فرمایند:
«لَوْ كانَ عَلى بابِ دارِ أَحَدِكُمْ نَهْرٌ وَاغْتَسَلَ فی كُّلِ یَؤْم مِنْهُ خَمْسَ مَرّات أَكانَ یَبْقى فى
﴿صفحه 143 ﴾
جَسَدِه مِنَ الدَّرَنِ شَىْءٌ؟ قُلْتُ: لا، قالَ: فَإِنَّ مَثَلَ الصَّلوةِ كَمَثَلِ النَّهْرِ الْجارى كُلَّما صَلّى صَلوةً كَفَّرَتْ ما بَیْنَهُما مِنَ الذُّنوب»(91)
اگر در خانه هر یك از شما نهرى جارى باشد و هر روز، پنج بار خود را در آن بشویید، كثافتى در بدن شما باقى مى‌ماند؟ (صحابى) مى‌گوید: نه، پیامبر مى‌فرمایند: همانا مَثَل نماز مثل نهر جارى است، هرگاه كسى نماز بخواند، گناهان او در فاصله دو نماز بخشیده مى‌شود.
2. مقام و منزلت روزه:
پیامبر روزه را به عنوان سپر در برابر آتش جهنم معرفى مى‌كنند، چون روزه وسیله‌اى است براى تعالى و رشد انسان و سدّى است در برابر شیطان.
بشر داراى نفس امّاره است كه همواره او را به انحطاط و از دست دادن شخصیت روحانى و معنوى مى‌كشاند، از این جهت على(علیه السلام) مى‌فرمایند:
«إِنَّ أَخْوَفَ ما أَخافُ عَلَیْكُمْ إِثْنانِ، إِتّباعُ الْهَوى وَ طُولُ الاَْمَلِ، لاَِنَّ إِتِباعَ الْهَوى یَصُدُ الْحَقَ وَ طُولَ الاَْمَلِ یُنْسِى الاْخِرَة»(92)
بیشترین ترس من بر شما از دو چیز است: یكى پیروى هوى و هوس و دیگرى آرزوهاى طولانى؛ زیرا پیروى هوى مانع از حق و آرزوى طولانى موجب فراموشى آخرت مى‌شود.
از آنجا كه خداوند به بندگان خود لطف و محبت دارد، وسائلى فراهم ساخته تا با آنها، ظلمهایى را كه بشر به خود كرده است و موجب گردیده كه از ساحت مقدس خداوند دور شود، جبران كند. از جمله آن وسائل روزه است كه موجب پاكسازى نفس از آثار اعمال زشت و تحمل در برابر سختى‌ها و صبر بر معصیت مى‌گردد.
﴿صفحه 144 ﴾
صرف‌نظر از اهمیت روزه و نقش آن در خودسازى، در برخى روایات به روزه در برخى ایام و ماهها، ثواب ویژه‌اى اختصاص داده شده؛ از جمله روزه ماه شعبان و رجب كه اولیاى دین و علماى بزرگ بر روزه در این دو ماه مداومت داشته‌اند.
3. مقام و منزلت جهاد:
جهاد و مبارزه در راه خدا مایه عزت و سربلندى است و نقش حیاتى در صیانت و حفاظت از دین و مردم دارد. اگر جهاد و مبارزه نبود، دین و باورهاى مذهبى نابود مى‌گشت؛ چون دنیا خواهان و سودپرستان؛ براى رسیدن به مطامع خود، دست از خصومت و مبارزه با دین بر نمى‌داشتند. جهاد اولیاى دین باعث گشت كه دین از دستبرد و خطر آنان محفوظ بماند و امروز ما از ثمرات آن مبارزات استفاده مى‌كنیم. از این جهت سیماى مجاهدان و مبارزان راه حق، مى‌درخشد و آنان به جهت فداكارى و جانفشانى‌هاى خود، مورد لطف و عنایت خداوند قرار گرفته‌اند.
خداوند درباره آنان مى‌فرماید:
«لاَیَسْتَوِى الْقاعِدُونَ مِنْ الْمُؤْمِنینَ غَیْرُ أُوْلى الضَّرَرِ وَالْمُجاهِدُونَ فى سَبیلِ اللّهِ بَأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدِینَ بَأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقاعِدِینَ دَرَجَةً...»(93)
هرگز مومنانى كه بدون عذرى به مانند نابینایى، مرض و فقر از جهاد كناره مى‌گیرند، با آنانكه با مال و جان جهاد مى‌كنند، یكسان نیستند. خداوند مجاهدان با مال و جان را بر نشستگان برترى بخشیده است.
نكته‌اى كه پیامبر روى آن تكیه دارند، این است كه آنچه از زبان ساخته است، از سایر اعضا و اندام انسان ساخته نیست و كارى كه از زبان بر مى‌آید از نماز و روزه و جهاد بالاتر است، چه آنچه با زبان بیان مى‌گردد، به صورت امر به معروف و نهى از منكر باشد ـ چنانكه در روایات نیز امر به معروف و نهى از منكر والاتر از جهاد معرفى شده است ـ و چه به
﴿صفحه 145 ﴾
صورت تعلیم و آموزش دیگران باشد؛ چرا كه راهنمایى جاهل به سوى حق از هر جهادى برتر است. همچنین تفهیم مى‌كنند كه كار مستحب، تنها انجام عبادت‌هاى وقت‌گیر و طولانى نیست، بلكه كار مستحبى سبك از زبان نیز ساخته است: بدون اینكه سرمایه و زحمت زیادى تحمل شود و وقت زیادى صرف گردد. پس باید قدر زبان را دانست و آن را از آفت‌ها و آلودگى‌ها حفظ كرد، تا اعمال انسان به هدر نرود.