تقسیمبندى علماء در بیان على(علیه السلام)
در تقسیمبندى و دستهبندى علما و دانشمندان، امیرالمؤمنین(علیه السلام) مىفرماید:
«الْعُلَماءُ رَجُلانِ، رَجُلٌ عالِمٌ آخِذٌ بِعِلْمِهِ فَهَذا ناج وَ رَجُلٌ تارِكٌ لِعِلْمِهِ فَهَذا هالِكٌ وَ اِنَّ اَهْلَ النَّارِ لَیَتَأَذَّونَ مِنْ ریحِ الْعالِمِ التّارِكِ لِعِلْمِهِ وَ إِنَّ أَشَّدَ أَهْلَ النّارِ نَدامَةً وَ حَسْرَةً رَجُلٌ دَعا عَبْدَاً إِلى اللّهِ سُبْحانَهُ فَاسْتَجابَ لَهُ وَ قَبِلَ مِنْهُ فَأَطاعَ اللَّهَ فَأَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ وَ أَدْخَلَ الدّاعىَ النّارَ بِتَرْكِهِ عِلْمَهُ.»(40)
دانشمندان دو دستهاند: دسته اوّل دانشمندى كه به علم خویش عمل مىكند و رستگار مىگردد.
دسته دوّم دانشمندى كه به علم خود عمل نمىكند و هلاك مىگردد و بىتردید جهنّمیان از بوى بد عالم بى عمل، اذیّت مىشوند. همانا پشیمانترین و حسرت زدهترین اهل جهّنم، كسى است كه دیگرى را به سوى خدا دعوت كند و دیگرى از او بپذیرد و خدا را اطاعت كند و سپس خدا او را به بهشت داخل سازد، اما دعوت كننده را، به جهت عمل نكردن به علم خویش، وارد جهنّم مىنماید.
در حدیث قدسى، خداوند خطاب به حضرت داوود مىفرماید:
«إِنَّ أَهْوَنَ ما أَنَا صانِعٌ بِعالِم غَیْرِ عامِل بِعِلْمِهِ أَشَّدُ مِنْ سَبْعینَ عُقُوبَةً أَنْ أُخْرِجَ مِنْ قَلْبِهِ حَلاوَةَ ذِكْرى...»(41)
كمترین عقوبتى كه عالم بىعمل را به آن مبتلا مىكنم، از هفتاد عقوبت و عذاب سختتر است و آن اینكه شیرینى مناجاتم را از دلش خارج مىكنم (و پس از آن از یاد من لذّت نمىبرد).
﴿صفحه 79 ﴾
درس ششم: عظمت و وسعت حقوق نعمتهاى خداوند و لزوم توجه به وظایف
ـ عظمت حقوق خداوند و بىشماره بودن نعمتهاى او
ـ كوتاهى عمر و بقاى اعمال خوب و بد انسان
الف) تجسّم كردار دنیوى انسان در قیامت
ب) ناگهانى بودن مرگ، عامل تنبه و بیدارى
ـ تقدیر روزى انسان و دورماندن آن از دستبرد دیگران
ـ توحید افعالى و منشأ خیر بودن خداوند
﴿صفحه 80 ﴾
﴿صفحه 81 ﴾
عظمت و وسعت حقوقنعمتهاى خداوند و لزوم توجه به وظایف
«یا اَباذَرٍّ؛ إِنَّ حُقُوقَ اللّهِ جَلَّ ثَناؤُهُ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ یَقُومَ بِها الْعِبادُ، وَ إِنَّ نِعَمَ اللّهِ اَكْثَرُ مِنْ أَنْ یُحصیَها الْعِبادُ وَ لكِنْ أَمْسُوْا وَ أَصْبِحُوا تائِبینَ.
«یا اَباذَرٍّ؛ إِنَّكُمْ فى مَمَرِّ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ فى آجال مَنْقُوصَة وَ أَعْمال مَحْفُوظَة وَالْمَوْتُ یَأْتى بَغْتَةً وَ مَنْ یَزْرَعْ خَیْراً یُوشِكُ أَنْ یَحْصُدَ خَیْراً وَ مَنْ یَزْرَعْ شَرّاً یُوشِكُ أَنْ یَحْصُدَ نَدامَةً وَ لِكُلِّ زارِع مِثْلُ ما زَرَعَ.
یا اَباذَرٍّ؛ لا یُسْبَقُ بَطىءٌ بِحَظِّهِ وَ لا یُدْرِكُ حَریصٌ ما لَمْ یُقَدَّرْ لَهُ وَ مَنْ أُعْطِىَ خَیْراً فَإِنَّ اللّهَ أَعْطاهُ وَ مَنْ وُقِىَ شَرّاً فَاللّهُ وَقاهُ.»