بی توجهی به فریادخواهی محزون دل سوخته
انسانی كه دچار زیان مالی می شود، یا یكی از عزیزان خود را از دست می دهد، یا به مصیبت و رنجی دیگر مبتلا می گردد و از برادران دینی خود برای رفع حزن و اندوه و غصه و رنج خود فریادخواهی می كند، اخلاق و عاطفه انسانی اقتضا دارد كه به كمك او بشتابند و در كاهش آلام و رنج هایش به او یاری دهند.
آنان كه فریاد محزونان و دل سوختگان را بشنوند و به كمك آنان برنخیزند، نه این كه مسلمان، بلكه از دایره ی آدمیت و انسانیت بیرونند.
﴿صفحه 193﴾
تو كز محنت دیگران بی غمی *** نشاید كه نامت نهند آدمی
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
مَنْ أَصْبَحَ لاَ یَهْتَمُّ بِأُمُورِ المُسْلِمِینَ فَلَیْسَ بِمُسْلِم(260).
« كسی كه صبح كند و به امور مسلمانان اهتمام نورزد مسلمان نیست ».
برنامهی كمك رسانی به یكدیگر و توجه به امور مسلمانان و به ویژه به فریاد فریاد خواهان رسیدن، دستور حضرت حق و سفارش پیامبر اسلام و امامان بزرگوار است.
امام صادق (علیه السلام) فرمود : كسی كه رنج و غصه ای را از مؤمنی برطرف كند، خدا رنج و غصه ی آخرت او را برطرف می كند و با دل خنك از قبرش درآید. و كسی كه گرسنگی مؤمنی را بزداید، خدا او را از میوه ی بهشت بخوراند. و كسی كه با شربت آبی مؤمن تشنه را سیراب كند، خدا او را از رحیق مختوم سیراب فرماید(261).
امام ششم (علیه السلام) فرمود : هركس به فریاد برادر مؤمن غصه دار و تشنه اش به هنگام سختی و رنجش برسد، پس غصه اش را برطرف كند و او را برای رسیدن به حاجتش یاری دهد، خدا از جانب خود هفتاد و دو رحمت برایش بنویسد كه یكی از آن هفتاد و دو رحمت را در دنیا برای اصلاح امور زندگیش پیش اندازد و هفتاد و یك رحمت را برای ترس و هول قیامتش ذخیره كند(262).
ترك كمك به ستمدیده
برنامه ی كمك به مظلوم و یاری دادن به كسی كه مورد ستم واقع شده،
﴿صفحه 194﴾
به اندازه ای در اسلام حائز ارزش و اهمیت است كه امیرالمؤمنین (علیه السلام) در دقایق آخر عمرش در شب بیست و یكم ماه رمضان، در ضمن سفارش و وصیّتش به فرزندان به ویژه حضرت حسن و حسین (علیهما السلام) فرمود :
كُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَلِلْمَظْلُومِ عَوْناً(263).
« دشمن ستمكار و یار ستمدیده باشید ».
آری، این زیباترین شعار اسلام و شعار عملی مؤمن در برابر ظلم و ظالم، و نسبت به مظلوم و ستمدیده است.
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
مَنْ أَخَذَ لِلْمَظْلُومِ مِنَ الظَالِمِ كانَ مَعی فِی الجَنَّةِ مُصاحِباً(264).
« هركس حق مظلوم را از ظالم باز ستاند، همنشین من در بهشت است ».
حضرت علی (علیه السلام) فرمود : « هنگامی كه ستمدیده ای را دیدی او را بر ضد ستمكار یاری ده »(265).
و نیز آن حضرت فرمود :
أَحْسَنُ العَدْلِ نُصْرَةُ المَظْلُومِ(266).
« نیكوترین عدل، یاری رساندن به ستمدیده است ».
امام صادق (علیه السلام) فرمود :
هیچ مؤمنی نیست كه مؤمن ستمدیده ای را یاری دهد، مگر این كه یاری دادنش از روزه ی یك ماه، و اعتكافش در مسجد الحرام برتر است. و هیچ مؤمنی
﴿صفحه 195﴾
نیست كه برادر مؤمنش را یاری دهد، در حالی كه قدرت یاری دادن داشته باشد، مگر این كه خدا در دنیا و آخرت یاریش دهد. و هیچ مؤمنی نیست كه برادر مؤمنش را در حالی كه توانایی یاری دادن به او را دارد واگذارد، مگر این كه خدا او را در دنیا و آخرت واگذارد(267).
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود : خدای عز و جل می فرماید :
سوگند به عزت و جلالم، قطعاً در دنیا و آخرت از ستمكار انتقام می گیرم ; و یقیناً از كسی كه ستمدیده ای را ببیند و قدرت بر یاری او داشته باشد و او را یاری ندهد انتقام خواهم گرفت(268).
ضایع كردن امر به معروف و نهی از منكر
امر به معروف و نهی از منكر، دو فریضه ی مهم از فرائض الهی، و دو برنامه ی واجب از واجبات دینی است ; كه اجرایش بر كسی كه واجد شرایط است، یعنی معروف و منكر را می شناسد و خود آراسته به معروف و دور از منكر است، لازم و حتمی است ; و ترك این دو فریضه و ضایع گذاشتنش، گناهی بزرگ و سبب نزول بلاست.
امر به معروف و نهی از منكر، بزرگترین محور دین و حقیقت بسیار مهمی است كه همه ی انبیا به خاطر برپا داشتنش، مبعوث به رسالت شده اند.
اگر بساط این دو فریضه برچیده شود، و علم و عمل به آن از بین برود، حركت نبوت تعطیل می شود و دین به نابودی می رسد و گمراهی همه را می گیرد و نادانی و جهالت شیوع پیدا می كند و فساد به همه ی امور مردم سرایت می یابد و شهرها رو به خرابی می رود و انسانها به چاه هلاكت می افتند.
﴿صفحه 196﴾
قرآن می فرماید :
( وَلْتَكُن مِنْكُمْ أُمَّةٌ یَدْعونَ إِلَی الْخَیْرِ وَیَأْمُرونَ بِالْمَعْروفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحونَ )(269).
« از شما ملّت اسلام باید گروهی باشند كه همه را به خیر دعوت كنند و امر به معروف و نهی از منكر نمایند، اینان كه به امر به معروف و نهی از منكر اقدام می كنند، همان رستگارانند ».
( وَالمُؤْمِنونَ وَالمُؤْمِناتُ بَعْضُهُم أَوْلِیآءُ بَعْض یَأمُرُونَ بِالمَعْروفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ المُنْكَرِ... )(270).
« مؤمنان و مؤمنات دوستان یكدیگرند امر به معروف و نهی از منكر می كنند ».
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
لَتَأمُرُنَّ بِالمَعروفِ وَلَتَنهَوُنَّ عَنِ المُنْكَرِ أَو لَیُسَلِّطَنَّ اللّهُ عَلیكُم شِرارَكُم ثُمَّ یَدعُو خِیارُكم فلا یُستَجابَ لَهُم(271).
« شما مردم باید امر به معروف و نهی از منكر كنید یا خدا اشرارتان را بر شما چیره می سازد، پس خوبانتان دعا می كنند ولی دعایشان مستجاب نمی شود ».
پیامبر فرمود : از نشستن در جادّه ها كه محل رفت و آمد مردم است بپرهیزید. گفتند : ما را از آن چاره ای نیست چون مجالس گفتگوی ماست. فرمود : اگر چاره ای ندارید پس حق جاده را رعایت كنید. گفتند : حق جادّه چیست ؟ فرمود : فروپوشی چشم از نامحرم، خودداری از آزار مردم، پاسخ سلام و امر به معروف
﴿صفحه 197﴾
و نهی از منكر(272).
و نیز آن حضرت فرمود : همه ی سخنان انسان به زیان اوست نه به سودش، مگر امر به معروف و نهی از منكر و ذكر خدا(273).
حضرت باقر (علیه السلام) فرمود : خدا به شعیب وحی كرد : از قوم تو صد هزار نفر را عذاب می كنم، چهل هزار نفر از اشرار و شصت هزار نفر از خوبان. گفت : پروردگارا ! عذاب اشرار در جای خود صحیح است، خوبان چرا ؟ خدا وحی فرمود : خوبان، نسبت به اشرار خیرخواهی نكردند و از بدیها بازشان نداشتند و به آنان اعتراض نكردند و به خاطر خشم من بر آنان خشم نگرفتند(274).
مردی از قبیله ی خثعم خدمت رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) رسید و گفت : ای رسول خدا ! مرا خبر ده بهترین برنامه ی اسلام چیست ؟ فرمود : ایمان به خدا. گفت : پس از آن ؟ فرمود : صله ی رحم. پرسید : بعد از آن ؟ فرمود : امر به معروف و نهی از منكر. پرسید : كدام عمل نزد خدا مبغوض تر است ؟ فرمود : شریك انگاشتن برای خدا. گفت : پس از آن ؟ فرمود : قطع رحم. پرسید : بعد از آن ؟ فرمود : امر به منكر و نهی از معروف(275).
﴿صفحه 198﴾