همنشینی با متّهمین به گناه
اثرپذیری انسان از همنشین، بیش از اثرپذیری از دیگر امور است. قدرت اثرگذاری همنشین در وجود انسان از هر چیزی بالاتر است ; به همین خاطر، آیات قرآن مجید و روایات اهل بیت (علیهم السلام) برای انتخاب دوست و همنشین رهنمودهای مهمّی به انسان، بخصوص اهل ایمان دارند.
تفسیر و تحلیل این واقعیت و بیان آیات و روایات، كتاب جداگانه ای می طلبد كه خوشبختانه دانشمندان علوم اسلامی در این زمینه آثار مهمی در دسترس مردم قرار داده اند.
قرآن و روایات، مردم را از نشست و برخاست و همنشینی با اهل كفر و شرك و فسق و فجور و دوستی با یهود و نصاری و حتی متّهمین به گناه و معصیت نهی می كند، تا فرهنگ و اخلاق و منش و عقاید شیطانی آنان در انسان اثر نگذارد و او
﴿صفحه 140﴾
را از رحمت حق محروم نكند.
امام صادق (علیه السلام) فرمود :
لاَ یَنْبَغِی لِلْمُؤْمِنِ أَنْ یَجْلِسَ مَجْلِساً یُعْصَی اللَّهُ فِیهِ وَلاَ یَقْدِرُ عَلَی تَغْیِیرِهِ(145).
« برای مؤمن شایسته نیست در مجلسی بنشیند كه خدا در آن مجلس نافرمانی می شود و او قدرت تغییر آن را نداشته باشد. ».
ابوهاشم جعفری می گوید : حضرت رضا (علیه السلام) به من فرمود : چرا تو را نزد عبدالرحمن بن یعقوب می بینم ؟ ابوهاشم گفت : او دایی من است. حضرت فرمود : او درباره ی خدا سخن ناهموار و غیر قابل قبولی می گوید، « سخنی كه با آیات قرآن و معارف اهل بیت ناهماهنگ است ». خدا را به صورت اشیاء و اوصاف آن وصف می كند. بنابراین یا با او همنشین باش و ما را واگذار، یا با ما بنشین و او را رها كن.
عرضه داشتم : او هرچه می خواهد بگوید، چه زیانی به من دارد. وقتی من آنچه را او می گوید نگویم چیزی بر عهده ی من نیست.
حضرت فرمود : آیا بیم نداری از این كه عذابی بر او فرود آید و هر دوی شما را بگیرد ؟ آیا داستان كسی كه خود از یاران موسی (علیه السلام) بود و پدرش از یاران فرعون را نشنیده ای ؟ هنگامی كه لشكر فرعون كنار دریا به موسی و یارانش رسید، آن پسر از موسی جدا شد كه پدرش را نصیحت كند و به موسی و یارانش ملحق نماید، پدرش به راه باطل خود دنبال فرعونیان می رفت و این جوان با او درباره ی آیینش ستیزه می كرد، تا هر دو به كناری از دریا رسیدند و با هم غرق شدند، خبر به موسی رسید، فرمود : او در رحمت خداست ولی چون عذاب
﴿صفحه 141﴾
نازل شود از كسی كه نزدیك گنهكار است دفاعی نشود ! (146)
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود :
مَن كَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْیَومِ الآخِرِ فَلاَ یَقُومُ مَكَانَ رِیبَة(147).
« هركه ایمان به خدا و روز جزا دارد در مكان تهمت و شك نایستد ».
امام صادق (علیه السلام) فرمود :
مَن قَعَدَ عِنْدَ سَبَّاب لاَِوْلِیَاءِ اللَّهِ فَقَدْ عَصَی اللَّهَ تَعَالَی(148).
« هركه نزد دشنام گوی به دوستان خدا بنشیند، خدای تعالی را نافرمانی كرده ».
مسیح (علیه السلام) فرمود : دوستی خود را با كینهورزی به اهل معصیت آشكار كنید و با دور شدن از آنان به خدا نزدیك شوید و خوشنودی خدا را به عوض خشم آنان بخواهید. گفتند : ای روح خدا با كه بنشینیم ؟ فرمود : با كسی كه دیدنش شما را به یاد خدا اندازد و گفتارش به دانش شما بیفزاید و كردارش شما را به جانب آخرت رغبت دهد(149).
آری، پرده هایی كه چون تقوا و پاكدامنی، ورع و پارسایی، صداقت و درستی، عبادت و خدمت، مانع بین انسان و بلا و عذاب و خشم و نفرت خداست، وقتی برجا می ماند كه انسان از گناه آشامیدن مایع مست كننده و قمار و به كار گرفتن كارهای بیهوده و بیان عیوب مردم و همنشینی با متهمین به گناه بپرهیزد ; و اگر دچار تسویل نفس و وسوسه های شیاطین باطنی و ظاهری شود و دامن به این گناهان بیالاید، با دست خود آن پرده ها و حجابها و موانع را پاره
﴿صفحه 142﴾
می كند و راه را برای فرود آمدن بلا و مصیبت و خواری و عذاب بر خود هموار و باز می كند.
هركه در این درد گرفتار نیست *** یك نفسش در دو جهان كار نیست
هركه دلش دیده ی بینا نیافت *** دیده ی او محرم دیدار نیست
هركه از این واقعه بویی نبرد *** جز به صفت، صورت دیوار نیست
ای دل اگر دم زنی از سرّ عشق *** جای تو جز آتش و جز دار نیست
آن كه سزاوار در گلخن است *** در حرم شاه سزاوار نیست
پردهی پندار بسوز و بدانك *** در دو جهانت به از این كار نیست(150)
﴿صفحه 143﴾
« اَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ »
« خدایا ! برای من بیامرز گناهانی كه انتقام ها و عقوبت ها را نازل می كند ».
گناهانی كه سبب نزول عقوبتهاست
در روایت بسیار مهم حضرت سجاد (علیه السلام)، در روایتی باارزش و قابل توجه به نُه گناه كه سبب نزول عقوبتهاست اشاره فرموده :
1 ـ بغی. 2 ـ تعدی و تجاوز به حقوق مردم. 3 ـ مسخره كردن بندگان خدا.
4 ـ شكستن عهد و پیمان. 5 ـ معصیت و بدكاری آشكار. 6 ـ شیوع دروغ.
7 ـ داوری و قضاوت بر خلاف احكام خدا. 8 ـ خودداری از پرداخت زكات.
9 ـ كم گذاشتن پیمانه و كیل(151).