پند جاوید جلد اول
نویسنده : آیت الله محمدتقی مصباح یزدی مترجم : نگارش: علی زینتی
در دعا چه بخواهیم؟
حال كه هیچ دعایى بى‌تأثیر نیست و هر دعایى در دنیا و آخرت تأثیر مناسب خود را دارد، لازم است بدانیم كه در دعا چه چیزى را از خداى منّان درخواست نماییم؟ واضح است كه انسان عاقل با كلیدى كه درهاى خزاین الهى را باز مى‌كند، باید درى را بگشاید كه ارزش آن بیشتر است؛ یعنى اگر خواسته باشد با كلید دعا درِ گنجینه‌اى از خزاین را بگشاید و یك دعاى مستجاب داشته باشد باید با آن كلید در صندوقى را باز نماید كه درون آن ذخایر ارزشمندترى وجود دارد. اگر در صندوقى یك برگ هزار تومانى و در صندوق دیگرى یك سكه بهار آزادى و در صندوق سوم یك دانه الماس وجود دارد، شخص اندیشمند عاقل با كلیدى كه یكى از سه صندوق را مى‌تواند بگشاید، آن صندوقى را باز مى‌كند كه نفع و ارزش محتواى آن بیشتر است و دوام زیادترى دارد. بنابراین باید در دعاى خود چیزى را از خداوند متعال بخواهیم كه كمال و ارزش و دوام بیشترى دارد. متاع دنیا نه وفایى دارد و نه چندان ارزشى و نه بقایى؛ اگر هم براى مدتى باقى بماند، براى همیشه باقى نخواهد نماند و بالاخره روزى از ما جدا خواهد شد. بنابراین بایسته است كه در دعا به امور دنیوى توجه نكنیم؛ چون هر چه از امور دنیوى را
﴿ صفحه 290 ﴾
بخواهیم تمام شدنى است. بهتر است با دعا چیزى را از خداوند سبحان بخواهیم كه تمام شدنى و فانى نیست و نه از آن جدا مى‌شویم و نه از ما جدا مى‌شود. باید چیزى را بخواهیم كه در آخرت براى ما باقى مى‌ماند. وَلْتَكُنْ مَسْأَلَتُكَ فیِماَ یَعْنیِك؛ دعا براى چیزهایى كه دردى را درمان نمى‌كنند و حتى گاه حسرت سوزاننده‌اى را بر دل باقى مى‌نهند، فایده‌اى ندارد. از همین رو باید چیزى را درخواست نمود كه درمان دردى باشد و رهاوردِ ماندگارى را به ارمغان آورد؛ نه آن كه چند روز باشد و بعد از چندى، وزر و بال انسان گردد. چیزى را از خداوند متعال مسألت نما كه وبال نباشد و گرفتارى ایجاد نكند. بنابراین چیزى را كه باید طلب نمود كه براى همیشه ماندنى و التذاذ از آن مستدام است و موجب سعادت جاودان مى‌گردد. عاقلانه نیست كه آدمى چیزى را از خداوند منّان بخواهد كه چند روزى بیش دوام ندارد.
﴿ صفحه 291 ﴾
درس بیستم: دعا (2)
دعا، بى‌اجابت نیست
دعا و تكلیف شرعى
هر چیز، به جاى خود نیكوست
مسؤولیّت به قدر توان
ظرفیت‌هاى تكامل انسان
سفر آخرت
﴿ صفحه 292﴾
﴿ صفحه 293 ﴾
دعا (2)
بسم اللّه الرّحمن الرّحیم
وَلْتَكُنْ مَسْأَلَتُكَ فیِما یَعْنیكَ مِمّا یَبْقى لَكَ جَمالُهُ وَ یُنْفى عَنْكَ وَبالُهُ وَالْمالُ لا یَبْقى لَكَ وَ لا تَبْقى لَهُ، فِاِنَّهُ یُوشَكْ أَنْ تَرى عَاقِبَةَ أَمْرِكَ حَسَناً أوْ سَیِّئاً أو یَعْفُوَ العَفُوُّ الْكَریِمُ.
وَ اعْلَمْ یا بُنَىَّ أَنَّكَ خُلِقْتَ لِلاْخِرَةِ لا لِلدُّنْیا وَ لِلْفَناءِ لا لِلْبَقاءِ وَ لِلْمَوْتِ لا لِلْحَیاةِ وَ أَنَّكَ فِى مَنْزِل قُلْعَة وَ دار بُلْغَة، وَ طَریق اِلىَ الاخِرَةِ وَ أَنَّكَ طَریدُ الْمَوْتِ الذَّى لا یَنْجُو هارِبُهُ وَ لابُدَّ أَنَّهُ مُدْرِكُكَ یَوْماً، فَكُنْ مِنْهُ عَلى حَذَر أَنْ یُدْرِكَكَ عَلى حال سَیِّئَة قَدْ كُنْتَ تُحَدِّثُ نَفْسَكَ مِنْها بِالتَّوْبَةِ، فَیَحَوُلَ بَیْنَكَ وَ بَیْنَ ذلِكَ، فَاِذاً أَنْتَ قَدْ أَهْلَكْتَ نَفْسَكَ.
پس درخواستت چیزى باشد كه نیكى آن براى تو پایدارتر است و سختى و رنج آن از تو دور است، كه نه مال براى تو پایدار ماند و نه تو براى مال پایدار مانى، به زودى پایان كار نیك و یا بد خود را مى‌بینى و یا بخشنده كریم تو را مى‌بخشد.
و بدان اى پسرم! همانا تو براى آخرت آفریده شده‌اى نه براى دنیا و براى نیستى نه براى زندگى جاودان و براى مردن نه زنده بودن و بدان كه همانا در منزلى هستى كه از آن رخت خواهى بست و بیش از چند روزى در آن نتوانى نشست و در راهى هستى كه پایانش آخرت است و شكارِ مرگ هستى كه [هیچ ]فرار كننده‌اى از آن فرار نكرده و به ناچار آن [مرگ] روزى تو را درمى‌یابد. پس بترس از آن كه در حالتى ناخوشایند و بد، تو را دریابد؛ تو با خود از توبه نمودن سخن گفته باشى و آن [مرگ] تو را از توبه نمودن باز دارد و آن هنگام است كه خویشتن را تباه كرده‌اى!
در بررسى پندنامه امیرالمؤمنین(علیه السلام) به امام حسن مجتبى(علیه السلام) سخن به این قسمت رسید كه محور فرموده‌هاى آن حضرت(علیه السلام) دعا بود و اهمیّت دعا و تأثیر آن در سعادت انسان و آمرزش
﴿ صفحه 294 ﴾
گناهان را بیان مى‌كردند. در پرتو كلام حضرت(علیه السلام) دریافتیم كه گاهى اوقات همان چه در دعا خواسته شده، اجابت مى‌گردد و در برخى موارد آن چه در دعا خواسته شده، مستجاب نمى‌شود و خداى متعال به جاى آن، نعمت بهترى را به بنده خود عطا مى‌فرماید. چون او مى‌داند كه آن نعمت، بیشتر از آن چه او درخواست كرده است مصلحت دارد و مورد نیازش مى‌باشد و یا آن كه اگر همان خواسته را عطا كند به ضرر بنده‌اش تمام مى‌شود ولى او خودش نمى‌داند، پس چیزى را عطا مى‌كند كه به مصلحت اوست. به هرحال علم و رَأفت الهى، دعا را به گونه‌اى رقم زده و به مقام اجابت مى‌رساند كه مصلحت دعا كننده اقتضا مى‌كند؛ هر چند ظرف تحقّق این مصلحت، در آخرت باشد و این دعا بیشتر، در آخرت مؤثر افتد. حال با تكیه بر آن انوار كلام سبحانى حضرت على(علیه السلام) به ارائه چند بحث، درباره دعا مى‌پردازیم تا افزون بر مطالب سابق ساحت ذهن ما به بركت پرتو كلام حضرت، نسبت به ارزش دعا و تأثیر آن در دنیا و عقبى منوّر گردد.